15 Ocak 1919… Alman burjuvazisi o gün, Alman işçi sınıfının iki önderinin canına kıydı! Rosa önce dipçiklendi, sonra kurşunladı, cansız bedeni bir su kanalına atıldı. Yoldaşı Liebknecht ise kurşuna dizildi ve yol kenarına bırakıldı. 28 Ocak 1921… Trabzon’dan Bakü’ye doğru bir deniz motoru kalktı, arkasına sinsice başka bir motor takıldı... Komünist ozan Nâzım Hikmet’in betimlediği gibi iki motorda iki sınıf çarpıştı o gün! Türkiye işçi sınıfının önderleri, Mustafa Suphi ve 14 yoldaşı, Türk burjuvazisi tarafından Karadeniz’in soğuk sularında boğduruldu. Ve 21 Ocak 1924… Dünya sosyalist devriminin lideri Lenin yaşamını yitirdi. Lenin, Rosa, Liebknecht ve Suphi… Vakitsiz ölümleri birbirini takip eden yılların Ocak aylarına denk gelen dört komünist önder…

Trump’ın pek çoklarına palavra ya da ütopik gibi görünen açıklamaları ve hamleleri, aslında nasıl bir tarihsel dönemden geçtiğimizi gayet net özetlemektedir. Bu dünya, burjuva güçlerin sermayenin çıkarları doğrultusunda bütün bir gezegeni ateşe verdikleri, savaşların çok daha kıran kırana yaşanacağı bir dünyadır. Daha da kıyıcı hale gelecek bu yıkımdan kurtulmanın tek yolu, kâr uğruna insanlığı yok oluşa sürükleyen kapitalist düzeni işçi devrimleriyle yıkmaktan geçiyor.

Bu yangın vesilesiyle sınıf refleksleri de kendini bir kez daha apaçık göstermiştir. Felâketin yaşandığı o gece, otel işçileri, dumandan göz gözü görmezken kendi canlarını hiçe sayarak odalarda kalanları uyandırıp dışarı çıkmalarını sağlamaya çalıştılar. Bu sırada ölenler arasında 20’li yaşlardaki işçiler de vardı. Kimisi daha birkaç hafta önce işe başlamıştı. Komşu otellerin işçileri de hemen yardıma koşanlar arasındaydı. Ama gün ışıdığında alevlerin tümüyle yuttuğu bu otelde can pazarı yaşanırken, komşu otellerdeki ensesi kalın, cebi dolgun “misafirler” kayak yapmaya koyulabildiler. Erdoğan’ın Soma’da 300 madenci yanarak kömüre dönüşürken “güzel öldüler” deyip “fıtrat”tan dem vururken sergilediği sınıf tutumuyla bunun arasında hiçbir fark yoktur. Sınıflı toplumlar oluştuğundan beri, sömürücü sınıfların vicdanları her daim taş bağlamıştır. Vicdan denen şey emekçi sınıfların yürek atışlarıyla harekete geçer. Dayanışmayı doğuran şey aslında kader ortaklığıdır. İçgüdüsel olarak yönelinen bu duygu, birlikte kurtuluşun anahtarını da içinde barındırmaktadır.

Ocak ayı vesilesiyle ölümlerini andığımız tüm bu büyük devrimcilerin mirası bizim geleneğimize, yani devrimci Marksist, ya da bir başka deyişle enternasyonalist komünist geleneğe aittir. Onlar bize aittir ve onları hem düşmana karşı, hem de sahiplenir görünen, ama gerçekte onların mirasının özüyle bağdaşmayan politik duruşları olanlara karşı korumak boynumuzun borcudur. Bunu yerine getirebilmenin en iyi yolu da onların yasını tutmak değil, onların mücadelelerinden ve hatalarından gerekli dersleri çıkarmak ve hepsinden önemlisi onların uğruna savaştıkları devrimci Marksist bir Enternasyonali yeniden ve dünya devriminin yeni bir dalgası gelmeden önce yaratmaktır. Onların hayatından çıkan en büyük ders budur.

“Kalabalık yalnızlık” kapitalizmin çürüme çağının insanını anlatan kavramlardan, kaygı, korku, güvensizlik içinde olan ve kapitalist ideolojinin vaaz ettiğine uyarak buradan çıkışı yine kapitalizmin çelişkili, bencil yollarında arayan insanlığın bunalımının ifadelerinden biri. Sorunu yaratanın çözümü getiremeyeceği gerçeğinden hareket ettiğimizde insanı tüketen bu ruh halinden kurtuluşun da ancak ve ancak kapitalizme karşı mücadelede olduğu apaçık ortadadır. Ortak sorunlara karşı beraber mücadele eden işçiler kalabalıklar içinde yalnız kalmaz, kalabalıklardan güç alır. Her şeyde olduğu gibi yabancılaşma da sınıfsaldır. İşçi sınıfının devrimci potansiyeli aynı zamanda yabancılaşmayı, bunun neden olduğu ruh halini aşacak potansiyeli de taşır. Bu nedenle insanlık için her zaman bir çıkış vardır ve bu çıkışın anahtarı devrimci işçi sınıfının elindedir.

İşçiler tek tek bireyler olarak, kapitalist toplumun her bireyi gibi, birçok zayıf yön taşırlar. O nedenle bireyler olarak işçileri idealize edip yüceltmek son derece yersizdir. Birey olarak işçiler kafalarında sınıflı toplumlar tarihinin ve cehaletin birçok önyargılarını, gerici düşünce biçimlerini barındırırlar. Birey olarak aldığımızda bu önyargılar ancak devrimci bir eğitimle giderilebilir. Ancak işçiler kolektif örgütlülüklerinde ve eylemlerinde bireysel sınırlılıklarını aşıp, daha büyük bir organizmanın, işçi sınıfının bir parçası olarak hareket etmeye başlarlar.

Los Angeles şehri ve civarında günlerdir süren büyük orman yangını dev bir felâkete dönüşmüş durumda. 7 Ocakta başlayan yangın günler geçmiş olmasına rağmen durdurulabilmiş değil. Devasa büyüklükte orman alanları ile kentsel alanlar kül olurken, hayatını kaybedenlerin gerçek sayısı bilinemiyor. Tespit edilen ölü sayısı 30'a yaklaştı. Başta konutlar olmak üzere binlerce bina harap oldu ve bölgede yaşayanların büyük bölümü mekânlarını mecburen terk etti. Tespit ve hesaplamalar sürekli olarak güncellense de, şu an için 50 bin dönüme yakın arazinin, 12 binden fazla ev ve diğer yapının tahrip olduğu, 180 bin kişinin tahliye edildiği, toplam hasarın da 250 milyar doları aşacağı tahmin ediliyor. Yangınların büyüklüğü ve sürüyor olması nedeniyle, milyonlarca insanın bulunduğu çok geniş bir bölge üzerinde yoğun, sürekli ve yaygın duman var. Bu duman da hem insanlar hem hayvanlar için ayrıca ciddi bir sağlık riski oluşturuyor.

Suriyeli emekçiler açısından bakacak olursak, onlar için tek gerçek ve güvenilir yol kendi bağımsız sınıf çıkarları doğrultusunda kendi örgütlülükleri ile mücadele etmektir. Dinsel-mezhepsel ayrımların emekçileri bölmesine karşı etkin bir mücadele yürütülmelidir. Bu tür ayrımları temel alan yapılanmalara hapsolmak bölgede hiçbir zaman işçi sınıfı ve emekçilere fayda getirmemiştir. Aksine geniş mezhepsel gettolara bölünmüşlük içinde kendi cehennemini yaşayan topluluklardan oluşan bir manzara ortaya çıkmıştır. Suriye için hiç kuşkusuz bu ayrımları aşan sendikal örgütlenmelerin ve sınıf temelli sosyalist siyasal örgütlerin oluşması önem taşımaktadır. Ancak böylesi örgütlülükler olursa, Suriye’de yeni rejimin şekillenmesinde işçi sınıfının ve geniş emekçi yığınların bir sözü olabilir. Yeni Suriye’nin tümüyle dinsel gericiliklerin, emperyalistlerin ve açgözlü bölge güçlerinin kendi aralarındaki çekişmelerin insafına kalmamasının yolu buradan geçiyor.

Suriye’deki 61 yıllık Baas rejimi 8 Aralıkta yıkıldı. Bunun ardından Türkiye’de Suriyelilerin artık ülkelerine dönmeleri gerektiğine dair tartışmalar hız kazandı. Yanı sıra rejim sözcülerinden gelen açıklamalar ve sınır geçişlerinden verilen abartılı sayılar da Suriyelilerin geri dönecekleri beklentisini arttırdı. Böylece Suriyelilerin geri dönüşü meselesi emekçilerin de gündemine girdi. Cumhuriyet tarihinin en büyük yoksullaşma dalgası altında ezilen, son birkaç yıldır her gelen yılın bir öncekini arattığı sorunlarla boğuşan emekçilerin azımsanmayacak bir bölümü, sorunlarının çözümünü Suriyelilerin geri dönmesine bağlamış durumda. Zira yıllarca yapılan göçmen karşıtı propagandayla siyasi iktidarın ekonomi politikalarının yarattığı tüm sorunların nedeni olarak Suriyeliler gösterildi, milliyetçilik kışkırtıldı. Bunda göçmen karşıtlığını siyaset malzemesi haline getiren muhalefet partilerinin çok büyük katkısı oldu. Peki bugün iktidarın medya eliyle yürüttüğü “geri dönüş” propagandasının arkasında hangi çıkar hesapları var ve Suriyeliler geri dönecek mi?

İsrail’in Filistin’e yönelik soykırım harekâtı hız kesmeden devam etmesine rağmen, Gazze halkının maruz bırakıldığı katliam, bir buçuk aydır Suriye’de yaşanan gelişmelerin gölgesinde kalmış durumda. Son günlerde yine hastaneleri ve kampları hedef alan onlarca saldırı gerçekleştiren İsrail, Gazze’de yüzlerce insanın daha ölümüne yol açtı. Gazze Sağlık Bakanlığının açıklamasına göre, 7 Ekim 2023’ten bu yana Gazze’de İsrail saldırıları nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 46 bine, yaralıların sayısı ise 109 bine ulaştı. Ölenlerin 18 bine yakınını çocuklar, 12 binden fazlasını ise kadınlar oluşturuyor. Üstelik bunlar yalnızca teyit edilmiş sayılar; bunlar haricinde enkaz altında kalıp ulaşılamayan binlerce cansız bedenin olduğu tahmin ediliyor.

Suriye’de 1963’ten beri iktidarda olan BAAS rejimi, HTŞ güçlerinin 7 Aralıkta Şam’ı ele geçirmesinin ardından yıkıldı. Esad Rusya’ya kaçtı ve HTŞ’nin şefi Ebu Muhammed Golani kod adlı Ahmed Şara liderliğinde bir “geçici hükümet” kuruldu. Savaş uzun bir süredir rölantide tutulurken, cihatçı çeteler İdlib’e hapsolmuşken, aniden patlak veren ve baş döndürücü bir hızla gelişen olaylar sadece Türkiye’de değil tüm dünyada gündemin ilk sıralarına oturmaya devam ediyor. Batılı emperyalist devletlerin birbiri peşi sıra yeni sürece ilişkin değerlendirmelerde “Suriye iç savaşı”, “muhalif savaşçılar” gibi nitelendirmeler ağırlıklı yer tutuyor. Bunların doğal bir uzantısı olarak da “Suriye devrimi” nitelendirmesi sıkça kullanılıyor.

Sermayenin ve onun devletinin dayatmalarını ve saldırılarını kırmanın yolu mücadeleyi büyütmekten geçmektedir. Grev yasakları oportünist uzlaşma arayışlarıyla değil, ancak mücadeleyle ve grevle aşılabilir. Yasalara takılıp kalan, onun çizdiği çerçeveyle kendini sınırlayan sendikal anlayışa karşı mücadele yürütmek şarttır. Sınıf hareketi meşrudur; meşruluğunu yasalardan değil, haklılığından alır. Güçlü ve örgütlüyse onun önünde hiçbir yasak ya da barikat duramaz! Bugün henüz böyle bir güç ve örgütlülükten uzaktayız. Ama asla unutmamalıyız, çoğunluk ve güce giden yol mücadeleden geçer. 60’lı yıllarda grev yasaklarını yıkan Kavel’deki “yasadışı” grev olmuştu, yine 60’ların ortalarından itibaren Maden-İş öncülüğündeki DİSK militan bir mücadele hattı sayesinde adım adım güçlenip sendikal bir çekim merkezi haline gelmişti. Bugün de tutulması gereken yol budur!

Daha önceki bölümlerde üzerinde durulduğu üzere, sanayi sermayesinin devri kendi üretim zamanı ile dolaşım zamanının birliğinden oluşur. Oysa tüccar sermayesinin devri yalnızca meta ve para başkalaşımlarını içerir. Marx, tüccar sermayesinin devri ve fiyatlar konusundaki analizine bir varsayımla başlar: “Burada, satın alma fiyatı ile satış fiyatı arasındaki farkın içinde yer alabilecek olan maliyetleri tümüyle göz ardı ediyoruz, çünkü bu maliyetler, şu aşamada, burada inceleyeceğimiz biçim üzerinde hiçbir değişikliğe yol açmaz.” Belirli bir tüccar sermayesinin devirlerinin sayısı, paranın yalnızca dolaşım aracı olarak yinelenen devirlerine benzer. Örneğin tüccarın 100 birimlik para-sermayesi on devir yaparsa, kendi değerinin on katı değere sahip metalar satın alır; ya da kendi değerinin on katı değere sahip (1000 birim değerinde) meta-sermayeyi piyasada realize etmiş olur. Paranın piyasada yalnızca dolaşım aracı olarak dolaşmasıyla, tüccar sermayesinin devri arasında bir fark vardır. Dolaşım aracı olarak paranın devrinde aynı para parçaları çeşitli ellerden geçerler ve bunların dolaşım hızları temelinde dolaşımdaki para parçaları kitlesi oluşur. Tüccar söz konusu olduğunda ise, tekrar tekrar kendi değeri tutarında meta-sermaye alıp satan ve tüccara tekrar tekrar “değer+artı-değer” olarak dönen şey onun para-sermayesidir. Sermaye devri olarak tüccar sermayesinin devrini karakterize eden şey budur. “Sürekli olarak, dolaşıma sürdüğünden daha fazla parayı dolaşımdan çeker. Bunun dışında, tüccar sermayesinin devrinin hızlanmasıyla (gelişkin bir kredi sisteminin varlığında paranın ödeme aracı olma işlevi de ağır basacağından), aynı para kütlesinin daha hızlı dolaşacağı da apaçıktır.”

Bu eylemin ardından ortaya çıkan tabloda dikkat kesilmek gereken en önemli nokta, emekçi kitlelerin bağrında biriken sınıfsal öfkenin ilerlemiş düzeyidir. Bu sistemin zıvanadan çıkardığı insanların bireysel eylemlerle çıkış noktası arayışlarına girmeleri kaçınılmazdır. Troçki’nin zamanında söylediği gibi: “Ahlâkın haremağaları ve ikiyüzlüleri ne söylerse söylesin, intikam duygusunun kendine özgü doğruları vardır. Bu duygu işçi sınıfına, dünyaların bu en iyisinde olup bitenlere boş bir kayıtsızlıkla bakmamak gibi büyük bir ahlâki erdem kazandırır. Proletaryanın taşıdığı intikam duygusunu söndürmek değil, tam aksine onu tekrar tekrar kışkırtmak, derinleştirmek ve bu öfkeyi tüm adaletsizlik ve insani alçaklığın gerçek kaynaklarına karşı yöneltmek; Sosyal Demokrasinin [komünistler kastediliyor-SF]görevi budur.”

Siyasi iktidar, asgari ücretin hiç değilse resmi enflasyon oranında açıklanmasını bekleyen milyonlarca işçiyi hiçe sayarak, asgari ücreti 2025 yılı için 22.104 TL olarak belirledi. Ülkeyi derin bir krize ve enflasyon sarmalına sürükleyen rejim, işçileri yine sefalete mahkûm etti. 28 Temmuz 2024 tarihli “Asgari Ücretle Sefalete Mahkûmiyet” başlıklı yazımızı yeniden yayınlıyoruz.