Marx bu bölümde, artı-değer oranının hangi formüllerle temsil edilebileceğini açıklar. Bir grup formül dizisi şöyledir: Artı-Değer/Değişen Sermaye = Artı-Değer/Emek Gücü Değeri = Artı-Emek/Gerekli Emek. Bu dizide ilk iki formül değerler oranını gösterirken, üçüncüsü ise bu değerlerin üretimi için harcanan zamanların oranını göstermektedir. Bu formüller kavramsal açıdan güçlü ve doğrudur fakat klasik ekonomi politik bunlardan bilinçli olarak uzak durmuştur. Bunun yerine sömürü derecesini gözlerden gizleyecek formüller türetmiştir.

Floyd'un katledilmesini takiben patlak veren protestoların büyüklüğü ve halkın öfkesi burjuvazinin “yağmacı” söyleminden nemalanma niyetini boşa çıkarmış olsa da bu meselenin üzerinde durmak gerekiyor. Zira bugüne kadar dünyanın farklı coğrafyalarında yaşanan kitle isyanlarında, protesto gösterilerinde burjuvazinin başvurduğu ilk yöntemlerden biri “şiddet ve yağma” söylemini kullanarak karalama kampanyası yürütmek olmuştur.

90’lı yılların puslu günlerinde pek çok kişi kalemini burjuva ideolojisinin hizmetine amade ederken, komünist çınar Vedat Türkali ise direnenler ve akıntıya karşı kürek çekenler safında yer aldı. O gelecek kuşaklara komünizm hedefinden şaşmamayı salık verdi ve yıkılan Sovyetler Birliği’nin gerçekte ne olduğunu yazmaya, anlatmaya girişti. Türkali, yazdığı romanlarla gelecek kuşaklara tarihi taşıdı, aktarma kayışı görevini büyük bir ciddiyetle yerine getirdi.

Dağların tepesinden aşıran kim yolları? / Tünellerle / Bir yüreği bir yüreğe düşüren… / Kimin ellerinden çıkar sarayların damı, / Şatoların endamı? / Yoksa içinde yaşayan soytarıların kıçından mı? / Kimdir, / Işıl ışıl aydınlatan şehirleri ve caddeleri? / Bir gönülden bir gönüle köprüleri kuran kim? / Hamuru yoğuran, / Ekmeği pişiren… / Kimdir

George Floyd’un 25 Mayısta katledilmesinin ardından başlayan protestolar ABD’de toplumsal isyana dönüşürken, sokağa çıkma yasakları, Ulusal Muhafızın devreye sokulması ve polisin azgın saldırıları bu isyanı kısa süre içinde bastırmaya yetmedi. Üstelik ırkçılığa ve polis terörüne yönelik öfke ve tepkinin dile getirildiği protesto gösterileri bu ülkenin sınırlarını aşarak tüm dünyaya yayıldı. ABD’den binlerce kilometre öteye sıçrayan bu ateş, bir kez daha siyahıyla, beyazıyla milyonlarca emekçiyi ortak sloganlar etrafında birleştirdi.

İrlandalı devrimci Marksist James Connolly, İrlanda’da ve Amerika’da bulunduğu farklı dönemlerde, işçilerin sosyalizme yönelik önyargılarını kırmak ve onları sosyalist mücadele saflarına kazanmak üzere çeşitli makaleler kaleme almıştır. Bu makaleler, her iki ülkede de sosyalist gazetelerde basılıp yaygın bir dağıtımla geniş bir işçi kitlesine ulaştırılmıştır. Connolly, gelen yoğun talep üzerine, bu makaleleri broşür haline getirmek üzere derlemiştir. İlk kez 1909 yılında “Workshop Talks” adı altında basılan bu broşürdeki yazılarında Connolly, hicivsel, espirili ama çarpıcı bir anlatımla ve argümanlarla, egemen sınıfın propaganda bombardımanına maruz kalan işçilerin sosyalizme ilişkin zihinsel bulanıklıklarını gidermeye çalışmaktadır. Bu broşürün ilk bölümlerinden yaptığımız çeviriyi yayınlıyoruz.

Irkçılığa karşı tavizsiz mücadele, Marx’tan, Engels’ten ve I. Enternasyonal’den sosyalist harekete miras kalmıştı. 1917 Ekim Devrimiyle başlayan devrimci fırtına 1919’da III. Enternasyonal’in kuruluşuyla yeni bir merhaleye ulaşmıştı. Aynı yıl ABD Komünist Partisi kurulmuş, kuruluşundan itibaren siyahlara yönelik ırkçılığa ve ayrımcılığa karşı mücadele etmeyi benimsemişti. Enternasyonal’in kuruluş kongresinde dile getirilen “tüm uluslara ve ırklara özgürlüğünü bahşedecek proleter devrim” fikri, ABD’deki radikal siyah aktivistler arasında yankı uyandırmıştı.

Burjuvalar ne yaparlarsa yapsınlar, hangi oyuna, hangi yalana sarılırlarsa sarılsınlar, evet; “hiçbir şey eskisi gibi olmayacak”. Onlar nasıl ki bütün dünyada birleşmiş bir biçimde dünya işçi sınıfına distopik bir dünyayı reva görüyorlarsa, bütün dünya işçi sınıfı da birleşip onları köhnemiş düzenleriyle birlikte tarihin derinliklerine fırlatmasını bilecektir. Evet, söz veriyoruz; hiçbir şey eskisi gibi olmayacak! Ne sömürü kalacak yeryüzünde ne zulüm. Ta kökünden sökülüp atılacak!

İktidar ve ortaklarının gerek tek tek gerekse de toplam “kitle desteği” her geçen gün azalıyor. Sırtına bindirilen ekonomik krizin yükü altında ezilen, işten çıkartılan ya da çıkartılmasa bile sefalet aylığına muhtaç edilen, her geçen gün giderek daha da yükselen bir borç dağının altında ezilen geniş emekçi kitlelerin hoşnutsuzluğu artmaya devam ediyor. Türkiye somutunda tepkilerin henüz kendisini aktif bir protesto biçiminde ortaya koyduğundan söz etmek mümkün değildir. Geniş emekçi kitleler artan hoşnutsuzluklarına rağmen çoğunlukla sabırlı bir bekleyiş içerisinde kalıyorlarsa, bunun temel sebebini, örgütsüzlükte, ülkedeki siyasal rejimin baskıları daha da arttırmasında ve hiç kuşkusuz burjuva muhalefetin pespayeliğinde aramak gerekir.

Gördüğümüz gibi kapitalizm, işsizliği, yoksulluğu ve sefaleti gerek nispi olarak gerekse de kimi dönemlerde mutlak olarak büyütmektedir. Son derece sarsıcı bir tarihsel sistem krizinden geçtiğimiz son çeyrek asırdır, arka arkaya gelen ve giderek şiddetlenen iktisadi kriz dalgaları insanlığın acılarının daha da derinleşmesine yol açıyor. Büyük bir tarihsel yol ayrımına gelmiş bulunmaktayız. Dünyaya hükmeden finans kapitalin zirveleri bu çürümüş ve can çekişmekte olan sistemi nasıl ayakta tutacaklarına kafa patlatıyorlar. Üstelik görünen o ki, bu noktada hangi tercihlerde bulunacaklarına dair ciddi iç çatışmalar yaşıyorlar. Hangi taraf ağır basacak olursa olsun, bu, insanlık için hayırlı olmayacaktır. Kimi finans kapital çevrelerinin vaat ettikleri kırıntılara tav olarak bu sömürü sisteminin sürmesine razı mı gelinecek?

Bayrakları dalgalanıyor o muhteşem anın / Güneş eski güneş değil / Mavi eski mavi / Ve / Rüzgâr eski rüzgâr… / Sokaklar / Hiç böylesine bir coşkuya tanıklık etmedi / Biz hep bir ağızdan / “Yaşasın 1 Mayıs” diye haykırıncaya kadar / Yüreğimizde öfke / Dilimizde marşlar / Çınlattık dört bir yanını dünyanın / Avuçlarımız patlayıncaya kadar / Biz / Amele sınıfının evlatları / Biz / Toprakta tohum / Yürekte öfke

Sınıf devrimcileri olarak sermayenin sinsi saldırılarına en ufak bir prim vermeden, 15-16 Haziran Direnişinin 50. yılında hafızaları tazeleyerek, geçmişin deneyimlerini özümseyerek, özümseterek ve dersler çıkararak mücadeleyi büyütmeye devam ediyoruz. Dün olduğu gibi bugün de örgütlü mücadele işçilerin bir araya gelmesine, dayanışmasına, kucaklaşmasına bağlıdır. İşçileri birbirine bağlayan ve güven duygusunu çelikleştiren işte bu harçtır.

Bir salgın vardır var olmasına ama bu salgının örtüsü altında ondan çok daha büyük, çok daha önemli süreçler işlemektedir. Bir savaş vardır, tekeller ve burjuva devletler arasında dünya ölçeğinde gırtlak gırtlağa bir rekabet vardır ve emekçi kitleler düzenin ağır saldırısı altındadır. Kitleler de 2000’li yıllarla birlikte tarihsel krizi içinde debelenen kapitalizmin ağır saldırıları karşısında seslerini çeşitli biçimlerde yükseltmeye başlamışlardır. Kapitalizmin efendileri açısından sistemin geldiği tıkanma noktası kendi başına önemli endişe konusuyken, bu tıkanmanın çeşitli sonuçlarının bir ürünü olarak kitle mücadeleleri de özel endişe kaynağıdır.