Kâr oranının artı-değer oranını her zaman olduğundan düşük ifade ettiğini daha önce görmüştük. Önceki bölümde ise, yükselen bir artı-değer oranının bile kendisini düşen bir kâr oranıyla ifade etme eğiliminde olduğunu gördük. Kâr oranı, eğer değişmeyen sermaye “sıfır” olsaydı, yani tüm sermaye ücretlere yatırılsaydı artı-değer oranına eşit olurdu. Marx, incelenen konu bağlamında Ricardo’nun hatasına da işaret eder. Ricardo, kâr oranını inceleme bahanesiyle gerçekte yalnızca artı-değer oranını incelemiş ve bunu da işgününün yoğunluk ve uzunluk açısından değişmez bir büyüklük olduğu varsayımı altında yapmıştır.

Tıpkı Kore’de, Vietnam’da olduğu gibi bugün de ABD emperyalizminin başını çektiği katliamlar devam ediyor. Ortadoğu’da savaş ateşi harlanarak büyürken, Ukrayna’dan Afrika’ya, Asya-Pasifik’e kadar dünyanın çeşitli bölgelerinde devam eden Üçüncü Dünya Savaşı yüz binlerce insanın hayatını kaybettiği yeni cephelerle daha da şiddetlenerek sürüyor. Halklar acılar çekiyor, emekçi kitleler savaşın tarafı olmaya zorlanıyor, göçmen düşmanlığı ve ırkçılık sistematik olarak körükleniyor, çünkü kapitalizmin ve burjuvazinin çıkarları bunu gerektiriyor. Kapitalizm var oldukça haksız ve emperyalist savaşların sona ermesi mümkün değildir.

Kimsenin kuşkusu olmasın ki gençler için devrimci duyguların nesnel temeli giderek daha belirginleşecek, giderek daha fazla sayıda genç kapitalizme karşı mücadeleye atılmanın, devrimci örgütlenme gereğini yerine getirmenin, sosyalizm idealine bağlanmanın onurunu yaşayacaktır. Gençlerin devrimci mücadele yolunu seçmesi burjuvazinin dehşetini, insanlığın ümidini büyütecektir. Mehmet Sinan’ın söylediği gibi, Gelecek Sosyalizmindir!

Kapitalizmin çıkmaza girmesiyle birlikte krize sürüklenen sosyal demokrasinin, yaklaşık 150 yıl önce bambaşka koşullarda doğup yükselişe geçtiğini biliyoruz. Kapitalizmin sınai atılımıyla hızla büyüyen Avrupa işçi sınıfı, içinden geçilen burjuva demokratik devrimler döneminde yepyeni bir siyasal iklime gözünü açmıştı. 1864’te Marx’ın yoğun çabalarıyla kurulan Birinci Enternasyonal, işçi sınıfının devrimci örgütlenmesi açısından tarihe güçlü bir damga vurmuştu. Fakat bu örgüt, Marx ve Engels gibi devrimci proleter komünizminin temsilcilerinin yanı sıra anarşizmden reformizme küçük-burjuva sosyalizminin türlü varyantlarını da içermekteydi ve bunlar arasındaki sürtüşmeler nihayetinde onun dağılmasına (1876’da) yol açacaktı.

Emperyalist dünya savaşı herkesin gözü önünde adım adım büyüyor. Yangın daha çok mazlumu yakıyor, daha çok coğrafyayı kavuruyor. 7 Ekimdeki Hamas saldırısından bu yana İsrail devletinin Filistin halkına karşı giriştiği ve son verilere göre 40 bin Filistinlinin katledilmesine varan soykırım da emperyalist güçlerin kanlı hegemonya mücadelesinin bir parçasını oluşturuyor. İsrail ve emperyalist müttefikleri, hegemonya mücadelesinin başlıca sahalarından biri olan Ortadoğu’da nüfuzlarını genişletmek, rakip emperyalist güçlerin nüfuzlarını belirleyici ölçüde geriletmek istiyorlar. Elbette burada İsrail gibi özel bir devlet oluşumunun güvenceye alınması acil bir öncelik oluşturuyor. Ama bir bütün olarak ele alındığında sürecin çok daha geniş bir kapsama sahip olduğu, emperyalist dünya savaşının büyütüldüğü görülüyor.

Marksizm, toplumların nereden gelip nereye gittiğinin bilimsel çözümlemesini yapmış ve oluşturduğu temeller sayesinde, karşılaşılacak yeni durumların değerlendirmesini en kapsamlı biçimde yapabilmenin araçlarını da yaratmıştır. Tarihsel olaylar, olgular üzerinden bu kadar sert sınandığı halde dimdik ayakta kalmaya, yol göstermeye devam etmesine rağmen hâlâ Marx’ta “yeni” şeyler aramanın da, bulduğunu iddia etmenin de anlamı bellidir. Bu çabalar onun düşüncelerini iğdiş etme, kendilerince ehlileştirme niyetinin ifadesidir ve elbette beyhudedir. Yine de işçi sınıfının devrimci mücadelesini yürütenlerin bu yanılsama yaratma çabalarına, tahrifatlara karşı uyanık olması şarttır. Amerika’yı yeniden keşfetme uğraşı işçi sınıfı için anlamsızdır. İşçi sınıfının dünyayı değiştirme mücadelesinin bilimsel öğretisi olan Marksizmin sınanmış doğrularına ve yöntemine bağlı biçimde devrim yolunda yürümek bütün zorlukları aşmayı zaten sağlayacaktır.

Emperyalist güçler kapışırken, ezilen, sömürülen, savaşlarda katledilen, sefalete sürüklenen, geleceksizliğe mahkûm edilenler hep emekçiler olmaktadır. Emperyalist dünya düzeninin tek kutuplusu da çok kutuplusu da işçi sınıfının düşmanıdır. ABD her türlü eylemini kendi egemen sınıfının çıkar hesaplarıyla gerçekleştirdiği gibi Çin ve Rusya da aynı dürtüyle hareket etmektedir. Örneğin her ikisi de 7 Ekim Hamas saldırısını İsrail-Arap ülkeleri arasındaki “normalleşme” sürecini baltalayan bir hamle olarak değerlendirip bu savaşı Ortadoğu’daki etkinliklerini arttırmak için kullanmaktadır. Keza Çin’in İran ya da Suudi tiranlığıyla geliştirdiği ilişkilerin ABD’nin İsrail ve diğer gerici, faşist rejimlerle kurduğu ilişkiden daha olumlu bir yanı yoktur.

Hiç kuşkusuz işçi sınıfının mücadelesi bakımından Bangladeş’ten çıkarılabilecek en önemli sonuç, tüm dünyada devrimci önderliğe duyulan yakıcı ihtiyaçtır. Bugün gerek emperyalist kapitalist ülkelerde gerekse de hegemonya mücadelesinin kapışma alanı olan ülkelerde kapitalizmin yol açtığı sorunlarla boğuşan emekçiler peş peşe ayağa kalkıyor. Son iki ay içinde Kenya, Bangladeş ve Nijerya’da meydana gelen kitlesel protestolar, Avrupa ve ABD’de İsrail’in katliamına ve yükselen faşist tehdide karşı sokaklara dökülen yüz binler kendilerine yol gösterecek bir devrimci önderliğe ihtiyaç duyuyor.

İngiltere işçi sınıfının kendi mücadele tarihinden, dünya işçi sınıfının ise İngiltere işçi sınıfının faşizme karşı mücadelesinden öğreneceği çok şey var. Dünya işçi sınıfının önünde ciddi bir tehlike ve tehdit olarak dikilen bu faşist yükselişe karşı işçi sınıfı devrimci örgütlülüğünü ve mücadelesini güçlendirerek karşılık vermediği sürece ne tür acılarla ve yıkımlarla karşılaşacağını tarih gösteriyor. Yükselen faşizm ve ırkçılık dalgasına karşı “bir daha yaşanmaz” saflığı ve umursamazlığı bir kenara bırakılıp, “bir daha asla!” diyen bir anlayış ve mücadele ruhunu büyütmek gerekiyor. Bugün dünya işçi sınıfının önünde milliyetçilik yerine enternasyonal bayrağını yükseltmek bir görev olarak duruyor.

Öğretmenlerin yaz tatiline çıkmasını fırsat bilen iktidar, eğitim emekçileri ve sendikaların tüm itirazlarına rağmen 39 maddelik yeni Öğretmenlik Meslek Kanunu (ÖMK) teklifini[*] Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonunda kabul ettirdi. Alelacele Meclis gündemine sokulan ÖMK teklifi 2 Temmuzdan itibaren görüşülmeye başlandı ve 22 maddesi tüm eleştiri ve itirazlara rağmen iktidar blokunun oy çokluğu ile kabul edildi. Kanun teklifinin kalan 17 maddesi için 27 Temmuzda Meclis genel kurulunda nihai oylamanın yapılıp kanunun yürürlüğe girmesi planlanıyordu. Ancak Eğitim-Sen başta olmak üzere eğitim sendikalarının birçok ilde ÖMK’yı protesto eden basın açıklamaları, ses getiren eylemleri ve son olarak Meclis önünde gözaltılara ve kolluk güçlerinin tüm engellerine rağmen oturma eylemlerinin ardından görüşmeler yeni yasama yılına kadar askıya alındı.

Nâzım Hikmet, derinden yaşadığı kederini, acısını haykırdığı nice şiir yazmıştır. Fakat diyalektik materyalizmi kendine rehber edinmiş bir komünist, bir devrimci sanatçı olarak tarihe salt kendi bireysel ömrünün sınırları içinde bakmanın yanlışlığını derinden kavramıştır. “Gelişen şeyin ümitsiz, sevinçsiz olmadığını” bildiğinden, yaşadığı zorlu hayata rağmen dostuna yazdığı gibi yaşamıştır. Pırıl pırıl parlayan sevincini, ümidini dostlarıyla ve tüm insanlıkla paylaşmıştır. Nâzım’ın satırları da yaşamı da kasvete, ümitsizliğe, kötülüğe, zorbalığa güçlü bir başkaldırıdır. İlkel tepki ve dürtülerle değil katı gerçeğin ta kendisiyle ve bilinçle tahkim edilmiş dünya görüşünün dışavurumudur.

Kâr oranlarındaki düşüşle ilgili olarak, toplumsal emeğin üretken güçlerinde zaman içinde gerçekleşen büyük gelişmeler ve toplumsal üretim sürecine giren muazzam sabit sermaye kitlesi hesaba katılmalıdır. Bu yapıldığında, kâr oranının düşmesini açıklama güçlüğü yerini bunun tersine, yani bu düşüşün neden daha büyük ya da daha hızlı olmadığını açıklama güçlüğüne bırakır. Marx bu önemli hususla ilgili olarak, “işin içinde, genel yasanın etkisini bozan ve ortadan kaldıran ve ona sadece bir eğilim olma niteliğini veren karşıt yönlü etkiler de bulunmalıdır” der. Zaten genel kâr oranının düşmesini bir düşme eğilimi olarak tarif etmesinin nedeni de budur.

Rejimin bugün Kürtlere yönelik baskıları ve şoven histeriyi bu denli körüklemesi şüphesiz Suriye’ye düzenlemek istediği büyük askeri harekâtı düzenleyememiş olmasıyla, kayyumlara, savaşa, Öcalan’a tecride duyulan tepkinin büyümesiyle, eylemlerin Avrupa’ya yayılmasıyla ilgilidir. Çok açık ki rejim Kürtlere gözdağı vermek, intikam almak istemektedir. Bir yandan Esad’la görüşme planlarından bahsedilirken bir yandan askeri harekât için uluslararası alanda zemin yoklanmaktadır, Türkiye’nin Suriye’deki askeri saldırıları artarak devam etmektedir. Kürtlere ve siyasi temsilcilerine yönelik baskılar artarken bu durum aynı zamanda örgütsüz kitleleri susturmanın, hizaya çekmenin aracı haline getirilmektedir. Rejim yoksulluk içindeki milyonların kendisine yönelik tepkisinin büyümesini engellemeye, hedef şaşırtmaya çalışıyor.

Temmuz başından itibaren Bangladeş, tarihinin en kitlesel eylemlerinden birine sahne oldu. Kamu istihdamının yüzde 30’unun 1971’deki bağımsızlık savaşına katılanların akrabalarına ayrılmasına hükmeden yargı kararı fitili ateşledi. “Liyakat” talep eden öğrencilerin başlattığı eylemler yoğun bir devlet terörüyle karşı karşıya kalırken, ölü sayısı 200’ün, yaralı sayısı 2500’ün üzerine çıktı. Binlerce öğrenci ise gözaltına alındı. Tüm bunlara rağmen bastırılamayan eylemler sonucu hükümet geri adım attığını duyurdu.

Kapitalist sistem ve faşist rejim yeşile, doğaya, insana, hayvana düşman tavrından zerrece geri adım atmıyor. Orman yangınlarıyla boğuştuğumuz şu günlerde egemenlerden çözüm beklemek yerine orman yangınlarının bir sistem sorunu olduğunu görüp, mücadele konusu haline getirmeliyiz. Tüm yaşamı yıkıma doğru sürükleyen bu açgözlü sistemi ve sahiplerini alaşağı edip, insanın ve doğanın özgür kalacağı sosyalizme gidecek yol her alanda yükseltilecek mücadeleyle örülecektir.

Günümüzde asgari ücrete dair tartışmalar ve kampanyalar, aslında hem sendikal hareketin hem de sosyalist hareketin ne denli gerilere savrulduğunun örnekleriyle doludur. Gerileme, alabildiğine düşük beklentiler, hiçbir çatışmaya girmeden yenilgiyi baştan kabullenme tutumu almış başını gitmektedir. Asgari ücret için bir fiyat önerirken dahi sendikalar bıraktık yoksulluk sınırını, açlık sınırını baz alarak bir rakam açıklamanın ötesine geçemiyorlar. Ülkede çalışan işçilerin yarısından fazlasının aldığı ücret düzeyini açlık sınırına göre belirlemek, daha baştan ücretlileri açlığın bir tık üstüne mahkûm etmek anlamına geliyor. Çalışanlara aç kalmamaktan daha fazlasını reva görmeyen burjuvazinin ideolojik hegemonyası burada da kendini gösteriyor.