Güneş enerjisi dediğimiz şey esasen güneşten ışıma yoluyla yayılarak, dünyaya ısı ve ışık formunda ulaşan enerjidir. Merkezinde 15.000.000 °K sıcaklık bulunan bu yıldız doğal bir nükleer füzyon reaktörü olarak çalışır ve bu füzyon reaktöründe her saniyede 564 milyon ton hidrojen 560 milyon ton helyuma dönüşür. Bu dönüşümde kaybolan 4 milyon ton kütlenin karşılığı olarak 3,86x10²⁶ jul enerji açığa çıkar. Toplam enerji rezervi 1,785x10⁴⁷ jul olan bu yıldız daha milyonlarca yıl ışımasını sürdüreceğinden dünya için sonsuz bir enerji kaynağıdır. Bu enerjinin güç olarak karşılığı 3,86x10²⁰ MW’tır. Tüm uzaya yayılan bu muazzam gücün dünyaya ulaşan kısmı ise yaklaşık olarak 178 trilyon kW’tır. Bir fikir vermesi için, bu büyüklüğün, halen yeryüzünde kurulu olan elektrik santrallerinin toplam gücünün (2,9 TW) 60 bin katından fazla olduğunu hatırlatalım. Bu rakamlar kaynağın büyüklüğü hakkında yeterli bir fikir vermektedir.

Nükleer santraller sorunu, insanlığın üretici güçlerinin tarihsel gelişmesinin, insanlığın bir bütün olarak ihtiyaçlarını gidermeye yeterli bir temel sağlayıp sağlamadığı, insanı ve çevreyi tahrip etmeden insan ihtiyaçlarını gidermenin mümkün olup olmadığı ve bu sorunların toplumsal-politik niteliği gibi hususları içeren geniş bir bağlama oturtulmalıdır. Nükleer santrallere karşı olanların önemli bir bölümü, konuyu böylesi geniş bir perspektiften ele almamaları nedeniyle zaman zaman nükleer santral taraftarları ile aynı zararlı önyargıları paylaşmakta ve bilinç bulandırıcı olabilmektedirler.

Elif Çağlı bu kitapta Fransa'da Marx döneminde yaşanan Louise Bonaparte'nin 18 Brımaire deneyiminden Almanya'daki Bismarck dönemine, İtalyan ve Alman faşizminden İspanya ve Portekiz'e, Yunanistan'dan Latin Amerika'ya kadar uzanan geniş deneyimleri göz önünde bulundurarak, burjuvazinin olağanüstü rejimlerinin biçimlerini ve evrimlerini, bu rejimlerin nasıl değerlendirilmesi gerektiğini ve değerlendirmenin hangi teorik-politik temellere dayanması gerektiğini ortaya koyuyor. Şüphesiz Türkiye deneyimi burada önemli bir sayfa oluşturuyor. Çağlı, Türkiye'deki burjuva rejimin kuruluş süreci ve sonraki evrimini, yaşanan darbeler ve bunların doğurduğu rejimlerin karakteri sorununu tartışarak, modern Türkiye tarihine ilişkin Marksist bir perspektif ortaya koyuyor.

Elif Çağlı bu kitapta Fransa'da Marx döneminde yaşanan Louise Bonaparte'nin 18 Brımaire deneyiminden Almanya'daki Bismarck dönemine, İtalyan ve Alman faşizminden İspanya ve Portekiz'e, Yunanistan'dan Latin Amerika'ya kadar uzanan geniş deneyimleri göz önünde bulundurarak, burjuvazinin olağanüstü rejimlerinin biçimlerini ve evrimlerini, bu rejimlerin nasıl değerlendirilmesi gerektiğini ve değerlendirmenin hangi teorik-politik temellere dayanması gerektiğini ortaya koyuyor. Şüphesiz Türkiye deneyimi burada önemli bir sayfa oluşturuyor. Çağlı, Türkiye'deki burjuva rejimin kuruluş süreci ve sonraki evrimini, yaşanan darbeler ve bunların doğurduğu rejimlerin karakteri sorununu tartışarak, modern Türkiye tarihine ilişkin Marksist bir perspektif ortaya koyuyor.

Türkiye’de burjuva cumhuriyetin kuruluşundan 1960’lara ve takiben 80’lere ilerleyen süreci inceleyecek olursak, gerçekleşen üç askeri darbenin ekonomik zemininde de büyüyen bir yapısal bunalımın yer aldığını görürüz. Öte yandan bu sürecin belirli bir dilimi, egemen sınıflar ittifakı içinde keskinleşen çelişkilere ve siyasal iktidarda yer değiştirmelere de sahne olmuştur.

Kürt sorununun tartışılmakta olduğu bugünlerde Marksizmin ulusal sorundaki tutumunu çeşitli yönleriyle tekrar tekrar hatırlatmakta fayda var. Zira yeni bir yükseliş sürecine giren ezen ulus şovenizminin karşısında tutarlı bir duruş ancak Marksizm temelinde mümkündür. Şoven dalganın basıncı arttığı ölçüde sağlam ve ilkeli bir duruşun yakıcı önemi daha da artacaktır. Bir yandan yaşanan sayısız tarihsel deney, bir yandan da üzerinde yaşadığımız topraklardaki deneyim, bu el yakan sorunda ilkeli tutumu devrimciliğin temel bir kıstası yapmaktadır.

Gerçekliği çözümleme çabasının ölü formüllere kurban edilmesi Marksizmle asla bağdaşmıyor. Bu konuda verilebilecek sayısız örnek olsa da ilk elde akla gelenlerden birini, çöken Sovyetler Birliği’ndeki ve benzerlerindeki rejimin niteliğinin dünden bugüne bir “yozlaşmış işçi devleti” şablonuna hapsedilmesi oluşturuyor. Stalinist egemenliğin zamanla daha da net kavranabilir hale gelen sonuçlarına gözlerini kapayıp, Troçki’nin geçerliliğini yitirmiş bazı formüllerini papağan gibi yineleyen bir Troçkizmin devrimci Marksizmin güçlendirilmesine bir hayrının dokunmayacağı açıktır.

Geçtiğimiz hafta sonu gerçekleşen depremin ardından Keşmir’deki kötü hava şartları düzeldikçe durum daha net görünüyor. şiddetli yağmurlar, dolu ve soğuk hava, en ağır darbeyi almış yerlere ve etkilenen en uzak bölgelere mevcut cüzi yardımın dahi ulaşmasını engellemiş durumda. BM, gelen yardımın yetersiz olduğunu ve daha fazla uluslararası yardım sağlamaya çalıştıklarını itiraf ediyor.

Pakistan’daki yoldaşlarımızın yaptığı bu acil çağrıyı şimdi aldık. Pakistan’ın ve Hindistan’ın kuzeyini harap eden korkunç deprem en yıkıcı etkilerini Keşmir’de gösterdi. Baskı altındaki bu bölgede yaşayanlar sanki yeteri kadar acı çekmiyorlarmış gibi, şimdi de doğa, en ağır etkiyi toplumun en yoksul kesimlerinin gördüğü korkunç bir felâkete yol açtı.

19. yüzyılın sonlarında Almanya'da devrimcilere uyguladığı zulümle ün yapmış bir İçişleri Bakanı, 'her grevin ardında, devrim canavarı pusuya yatmıştır' demişti. Grevlerin barındırdığı potansiyelin daha güzel bir anlatımını bulmak zordur. Gerçekten de her grev, bir işyeriyle sınırlı ve geçici bir süreyle de olsa kapitalist sömürü çarkının durması anlamına gelir. İnen şalterler, duran makineler ve çalışmayan eller, kapitalist toplumda zenginliği kimin yarattığını çarpıcı bir şekilde ortaya koyarlar.

Çin'in son yıllardaki ekonomik gelişmesi, önemli etkiler yaratan bir olgu olarak, tüm dünyanın ilgi odağı olmuş durumda. Sıradan insanlar genellikle Çin'in bu gelişmesine hayranlık ve gıpta ile bakıyor, sol maskeli milliyetçiler de bunu körüklüyor. Ama diğer yandan da ekonomik çıkarları zedelenen burjuva kesimler aracılığıyla bir anti-Çin propagandası yapılıyor. Bu durumda, Çin'de yaşananların gerçekten imrenilecek şeyler olup olmadığını işçi sınıfının bakış açısıyla ortaya koymak gerekiyor.

12 Eylül darbesinin bizler üzerinde nasıl bir etki yarattığı sorulduğunda, bu darbe sırasında çocuk yaşta olanlar, genellikle, darbecilerin bizzat mücadelenin içinde olanlara yaptıklarını, işkenceleri, idamları vs. düşünerek, o dönemin kendisi üzerinde bir etkisi olmadığını düşünürler. Oysa toplum üzerindeki ezme ve sindirme operasyonları sadece kısa bir döneme özgü olmadı; yıllarca hayatın her alanında, ailede, okulda, sokakta, işyerinde sürdü.

Elif Çağlı'nın Küreselleşme -Eşitsiz ve Bileşik Kapitalist Gelişme adlı 6 bölümlük çalışmasının beşinci bölümünü sunuyoruz.