İsrail’in Hamas’ın roketli saldırılarının ardından Gazze’yi bombardımana tutup binlerce Filistinliyi katletmesi ve saldırılarını şiddetlendirerek devam ettirmesi pek çok ülkede yüz binlerin katıldığı eylemlerle protesto ediliyor. İsrail’e arka çıkan hükümetlerin yasak kararlarına rağmen, 21 Ekimde Londra’da savaşın durması ve Filistin halkına yardım elinin uzatılması talebiyle örgütlenen mitinge 300 bin kişi katıldı.

Fukuşima nükleer santralinin çevresindeki su depolarında toplanan radyasyonlu su, tepkilere rağmen okyanusa boşaltılmaya devam ediliyor. 24 Ağustosta başlayan bu işlem, Japonya’da çevre örgütleri, sendikalar, işçi örgütleri tarafından çeşitli eylemlerle protesto ediliyor. Kişida hükümeti ise depoların kapasitesinin sınırlı olduğunu ve artık boşaltmak zorunda olduklarını söyleyerek kendini savunuyor. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun onayını ve desteğini de arkasına alarak farklı çözüm yollarına dair önerilere kulaklarını tıkıyor.

İsrail vahşet boyutlarına ulaşan saldırılarına devam ediyor. Hastanelerin, camilerin, okulların bile bombalanıp enkaza çevrildiği Gazze’de hayatını kaybedenlerin sayısı 4 bini geçti. Bu, İsrail’in bugüne kadar bu kadar kısa süre içinde gerçekleştirdiği en büyük katliamdır. Topyekûn savaşla Hamas’ın ve Filistinli örgütlerin tüm üyelerinin yok edileceğini ilan eden Netanyahu, bu harekâtın bütün Ortadoğu’yu değiştireceğini söylemektedir. Savunma Bakanı Gallant ise “ölümcül bir savaş olacak, kesin bir savaş olacak ve durumu sonsuza dek değiştirecek bir savaş olacak” diyerek, Filistin’i imha planını tüm dünyaya duyurmaktan çekinmediği gibi, tüm bölgenin altüst olacağının da mesajını vermektedir.

Elif Çağlı’nın Bonapartizmden Faşizme adlı kitabının aşağıdaki bölümünü, Türkiye’de Cumhuriyetin 100. yıldönümü nedeniyle yürüyen tartışmalara katkı sağlayacağını düşünerek yeniden yayınlıyoruz. Elif Çağlı burada Osmanlı’nın sosyo-ekonomik özgünlüklerini irdelerken, bunun 1923 burjuva devriminin ve yeni kurulan Cumhuriyetin niteliğini nasıl belirlediğini de gözler önüne seriyor.

Bütün felâketlerde emekçilerin karşı karşıya kaldığı zorluklar, iklim değişikliğine ve doğal afetleri işçi-emekçiler için yıkımlara dönüştüren burjuva iktidarlara karşı mücadelenin işçi sınıfı için yaşamsal önemde olduğunu gösteriyor. Kapitalistler iklim krizinin yarattığı sorunlara, doğal afetlere her yerde aynı riyakârlık, vurdumduymazlık, ikiyüzlülükle yaklaşıyorlar. Kapitalist üretimin yarattığı yıkımlarla doğanın dengesini bozuyorlar, doğa olaylarını bir felâkete dönüştürüyorlar, sorumluluk almıyorlar ve bundan kâr sağlamak istiyorlar. Dünya işçi sınıfının yaşamak için kapitalizmi yıkmak üzere örgütlenip mücadele etmekten başka yolu yoktur.

İçinde bulunduğumuz emperyalist savaş konjonktürü, Filistin halkının ve Ortadoğu’nun işçi-emekçi sınıflarının kaderini her zamankinden daha fazla birbirine bağlamıştır. Bu, bölge emekçilerinin kapitalizme karşı ortak bir mücadele yürütmelerini zorunlu kılmaktadır. Filistin halkının yanı sıra İsrailli işçi-emekçiler de bu mücadeleye katılmaksızın yol alınması mümkün değildir. Her iki halkın ve tüm bölge halklarının en büyük özlemlerinden barış ve özgürlük ancak böylesi bir mücadeleyle mümkün olabilir.

10 Ekim katliamı ve öncesindeki Suruç katliamı, 7 Haziran 2015 seçimlerinde büyük bir hezimet yaşayan ve tek başına hükümet kuramayan AKP’nin, bir hükümet darbesiyle seçimleri hiçe sayıp yeni bir seçim dayatmasına başvurduğu süreçte yaşanmıştı. Bu süreçte asıl hedef barış ve demokrasi güçleriydi. Zira Haziran seçimlerinde HDP’nin yüzde 13 oy alarak 80 milletvekili çıkarması ve böylece Meclisteki üçüncü büyük parti olması AKP’nin bütün hesaplarını bozmuştu. İşte tam o günlerde önce 20 Temmuz Suruç katliamı gerçekleştirildi, ardından da 10 Ekim katliamı geldi.

Kapitalizmin içinde bulunduğu tarihsel krizin önemli bir boyutunu emperyalist hegemonya krizi oluşturuyor. Dünya üzerinde yüz milyonlarca insanın hayatını doğrudan ve şiddetli biçimde etkileyen birçok gelişme bu krizin ürünüdür. Örneğin kitlelerin büyük acılar çektikleri günümüz savaşları dolaysız anlamda bu hegemonya krizinin ifadesidir. 1990’lı yılları bir kenara bıraksak bile, sadece 2000’lerden itibaren yaşanan savaşlarda milyonlarca insan hayatını kaybetmiş, milyonlarcası yaralanmış, milyonlarcası yerinden yurdundan olmuş, on milyonların yaşam koşulları kötüleşmiş, on milyonlar başka bir zillet olan göç yollarına düşmüş, göçmen oldukları ülkelerde türlü acılara katlanmak zorunda kalmışlardır.

Birçok eleştiri almış olmasına ve gerçeklikle örtüşmediği ortaya koyulmasına rağmen Poulantzas'ın tezleri, bilhassa akademik camia aracılığıyla sosyalist hareketin önüne tekrar tekrar ısıtılıp konulmuştur. Otoriterleşme eğiliminin artan ölçüde tartışıldığı bugünlerde de durum farklı değildir. Burjuva devleti, onun farklı biçimlenmelerini, olağanüstü burjuva rejimleri ele aldığı kapsamlı çalışmasında Elif Çağlı, Poulantzas’ın görüşlerini de değerlendirmiş ve eleştirmişti. Yaklaşık 20 yıl önce, 2004 yılında kaleme alınmış olan Elif Çağlı’nın Bonapartizmden Faşizme adlı çalışması günümüzde yaşanan gelişmelere de ışık tutuyor. Poulantzas’ın görüşlerinin bir kez daha parlatılmaya çalışıldığı bugünlerde, onun Marksist bir eleştirisini okuyucunun dikkatine yeniden sunmanın yararlı olacağını düşünüyoruz. Bu yazı, Bonapartizmden Faşizme kitabının Poulantzas’ın görüşlerinin eleştirisine ayrılan kısmıdır.

Hatırlanacağı gibi, sermayenin genel formülü P-M-P' şeklindedir; yani para ile üretim araçları ve emek gücü satın alınarak meta üretilir ve dolaşıma sokulur, bu metanın pazarda satılıp artı-değerin gerçekleştirilmesi sayesinde dolaşımdan daha büyük değerde para çekilmiş olur. “Bu daha büyük değer tutarını yaratan süreç, kapitalist üretimdir; onu gerçekleştiren süreç, sermaye dolaşımıdır.” Kapitalist, metayı onun kullanım değeri için ya da kendi kişisel tüketimi için üretmez. Kapitalistin gerçekten önemsediği ürün, elle tutulur ürünün kendisi değil, onun üretiminde tüketilmiş olan sermayenin değerinin üzerindeki değer fazlasıdır. Kapitalist, artı-değer üretiminde rol oynayan değişen sermaye ile bunda rol oynamayan değişmeyen sermaye arasındaki farka bakmaksızın toplam sermaye yatırımı yapar.

Rejimin faşist tabiatını döne döne kitlelere açıklamayan bir muhalefet şaibeli olmaktan kurtulamaz. Onlara bel bağlayanların sonu her zaman hüsran olmuştur ve olacaktır. Faşist rejime karşı mücadelede emekçiler için tek çıkış yolu bağımsız sınıf çıkarları temelinde örgütlenmek, sınıf örgütlerinde birleşmek ve mücadeleye atılmaktır. Bu iktidarın katkılarıyla alabildiğine yıkıcı hale gelen krizin faturasını ödemekten kurtulmanın da, tüm siyasi tutsakların özgürlüğe kavuşmasının da, demokrasi ve özgürlüklerin tesis edilmesinin de, savaş politikalarına son verilmesinin de tek yolu buradan geçmektedir!

Sendikaları, ısrarlı bir taban çalışmasıyla, mücadele örgütleri haline getirmekten başka yol yoktur. Bunu yapabilmek içinse sosyalistlerin her şeyden önce çalışmalarını sınıf içerisinde odaklamaları gerekiyor. Sınıf hareketinin yapısal sorunları, ancak onun içinde çözülebilir ama kendiliğinden değil, sınıf devrimcilerinin çabalarıyla.

Süslü cümleleri bir kenara bıraktığımızda karşımıza yine tutarsızlıkların, belirsizliklerin, içi boş temennilerin olduğu bir ekonomi programı çıkıyor. Buna rağmen program sermaye kesimlerince “umut verici” olarak değerlendirildi ve genel olarak memnuniyetle karşılandı. Çünkü programla rejim, pek çok alanda sermayeyi ihya etmeye devam edeceğini, ekonomik yıkımın faturasını asıl olarak emekçilere kesmeye dönük politikasını sürdüreceğini, sermayenin ısrarla talep ettiği “çalışma yaşamındaki düzenlemeleri” (işçilere yönelik hak gasplarını) hayata geçireceğini ilan etmiş oluyor.

Toplumun büyük çoğunluğunu oluşturan işçi sınıfının ise mevcut pozisyonunu korumaktan hiçbir çıkarı yoktur. En büyük nüfus kütlesini oluşturmasına ve üretimi gerçekleştiren sınıf olmasına rağmen, bunun ne ekonomik ne siyasi karşılığını alabilmektedir. En zor zamanlarda yine emekçiler birbirlerine sahip çıkmakta, dayanışma ve yardımlaşma elini uzatmaktalar.