Elif Çağlı’nın çok yoğun bir emek harcayarak sürdürdüğü “Marx’ın Kapital’ini Okumak” adlı çalışmasının ilk cildini e-kitap haline getirerek yayınlamanın kıvancını yaşıyoruz. Bu cilt, Kapital’in birinci cildini içeriyor. İkinci cildin bölümler halinde hazırlanması ve yayınlanması ise bilindiği gibi devam ediyor. Kapitalizmin tarihsel sistem krizi içinde bir çıkmaza sürüklendiği, işçi sınıfının ve emekçilerin ardı ardına patlak veren isyanlarının dünyayı sardığı bir tarihsel kavşakta, Marx’ın ve Kapital’in haklılığı, büyüklüğü yeniden ve yeniden tescillenirken, Kapital ve elbette onu daha anlaşılır kılmaya dönük bu çalışma çok daha fazla önem kazanmıştır.
Özellikle 2008 krizinden bu yana Kapital’e olan ilginin burjuva ideologlar arasında bile belirgin bir şekilde arttığını biliyoruz. Her kriz, burjuvazinin ideologlarını bir çıkış yolu bulmak üzere “yeni” arayışlara sevk ediyor. Yaşanan sistem krizi boyutlanıp derinleştikçe ve sistemin yüz yüze olduğu çıkışsızlık net bir şekilde görülmeye başlandıkça bu arayışlar da derinleşerek yaygınlaşıyor. Ama her defasında buldukları da bayatlamış yöntemlerin farklı isimlendirmelerle öne çıkartılmasının ötesine geçemiyor, geçemez de. Bu arayış ve tartışmalarda, kapitalizmin “uzlaşmaz eleştiricisi” Marx da, özellikle başyapıtı Kapital’le, kaçınılmaz olarak döne döne gündeme geliyor.
Burjuvazi kendi derdine yanadursun, bizi elbette işçi sınıfının bu duruma vereceği devrimci yanıt ilgilendiriyor. Marksistlerin görevi sınıfın devrimci öncüsünü her geçen gün daha bir ölüm-kalım savaşı haline gelen anti-kapitalist mücadelede tam donanımlı hale getirmektir elbette. İşte Elif Çağlı, bu çalışmayla, devrimci işçilerin ve gençlerin kapitalizmi yıkmak üzere onun işleyişini derinden kavrama çabalarına çok büyük bir katkıda bulunmaktadır. Zaten Elif Çağlı’nın bu çabasının en özgün yönlerinden birisi de, Marksist olduğu iddiasında bulunup Kapital okumaları/yorumları yayınlayan akademisyenlerden farklı olarak, bu çabanın örgütlü devrimci mücadelenin içinde ortaya konulmuş olması ve onun ihtiyaçlarını temel almasıdır. Tıpkı çok sayıdaki diğer önemli eserlerinde olduğu gibi.
Çağlı’nın eserin girişinde belirttiği gibi, “Kapital çalışmaları, Marx’ın sorunların nedenlerini açıklayabilmek için önce onların kökenine inen soyutlamalarla ilerlettiği son derece derin, detaylı ve karmaşık bir nitelik taşır. Bu nedenle, Kapital ciltlerinin öze değin noktaları ortaya çıkartan bir yöntemle okunmaması durumunda, ondan eğitim aracı olarak yararlanmada arzulanan sonuca ulaşılamayacaktır. İşte, çeşitli bölümler halinde okuyucuya sunulan bu çalışmanın amacı da, arzulanan sonuca ulaşabilme çabalarına katkıda bulunabilmektir. Çalışmanın verimi açısından, Marx’ın Kapital’indeki satırların eşliğinde ve fakat kendi cümlelerimizle özetlemeler, açıklamalar yapılarak ilerlenmiştir”.
Marx’ın neredeyse ömrünü vererek kapitalizmin sırlarını gözler önüne serdiği devasa bir eser olan Kapital’in kavranmasına hizmet etmeyi devrimci bir görev olarak addeden Çağlı, bu çalışmaya bu itkiyle girişmiş ve büyük bir emek isteyen bu görevin üstesinden de hakkıyla gelmiştir. Bundan sonrası, bu önemli çalışmayı işçi sınıfının öncü unsurlarıyla buluşturacak sınıf devrimcilerine düşmektedir.
Aşağıdaki birinci cildin giriş bölümünü yayınlıyoruz.
Çalışmaya giriş
Kapitalist üretim tarzı, üreticilerin üretim araçlarının sahipliğinden yoksun kalıp işçileşmelerine ve o nedenle sermayenin emri altına girerek kendilerine yabancılaşan emek ürünleri üretmelerine dayanır. Vaktiyle meta değil de kullanım değerleri üreten üreticilerin, ürettikleri ürünlerle ve birbirleriyle doğrudan bağlar kurdukları eski dönemler çoktan sona ermiştir. Kapitalist toplumda işçi, kendi işgücünün de sıradan bir değişim değeri haline geldiği bir meta egemenliği dünyasında yaşar. İşgücünün metalaşması, işçiyi üretim sürecinde yatan sırları ve gerçek toplumsal ilişkileri kavrayabilmekten uzaklaştırmıştır. İşçilerin bu gerçekleri kavrayabilmesi için, kapitalizmin içyüzünü onlara kavratacak bir mücadele bilimine ihtiyaç vardır. Ve işçi sınıfına bu mücadele bilimini sağlayan da Marksizm olmuştur. Burjuva iktisadı, sermayenin ideolojik egemenliğinin doğrudan parçasıdır ve işçilere ekonomik-toplumsal gerçekleri sermayenin prizmasından çarpıtılmış biçimde sunar. Marksizm ise bu çarpıtmaları yere sermiş ve işçi sınıfının kendi ekonomik-toplumsal gerçekliğini kavrayabilmesinin yolunu açmıştır.
Artık kapitalizmin iyice çürüdüğü ve insanlığı yıkıma sürüklediği bir dünyada yaşıyoruz. Açık ki, işçi sınıfının dünyayı sermaye egemenliğinden kurtaracak mücadeleyi yükseltmesi, günümüz koşullarında gerçekten de yaşamsal bir zorunluluk oluşturuyor. Marksizm dünden bugüne, işçi sınıfının devrimci mücadelesine yol gösteren bilimsel meşale oldu. Bugünse, sınıfın öncüsünün Marksizm temelinde sağlam bir bilinçle donatılması gereği çok daha yakıcı bir önem kazandı. Bu bağlamda, Marx’ın neredeyse ömrünü vererek kapitalizmin sırlarını gözler önüne serdiği devasa çalışması Kapital’in kavranmasına hizmet etmek devrimci bir görevdir.
Kapital çalışmaları, Marx’ın sorunların nedenlerini açıklayabilmek için önce onların kökenine inen soyutlamalarla ilerlettiği son derece derin, detaylı ve karmaşık bir nitelik taşır. Bu nedenle, Kapital ciltlerinin öze değin noktaları ortaya çıkartan bir yöntemle okunmaması durumunda, ondan eğitim aracı olarak yararlanmada arzulanan sonuca ulaşılamayacaktır. İşte, çeşitli bölümler halinde okuyucuya sunulacak bu çalışmanın amacı da, arzulanan sonuca ulaşabilme çabalarına katkıda bulunabilmektir. Çalışmanın verimi açısından, Marx’ın Kapital’indeki satırların eşliğinde ve fakat kendi cümlelerimizle özetlemeler, açıklamalar yapılarak ilerlenecek, doğrudan Marx’ın ifadelerinden yapılan aktarımlar ise tırnak içinde gösterilecektir. Çalışmamızda, Yordam Yayınları tarafından Türkçe çevirisi yapılıp basılan Kapital ciltleri esas alınacaktır.
Bunun dışında, Marx’ın konuya dair farklı eserlerinden ek yapmak gerektiğinde bu alıntıların kaynağı belirtilecektir. Çalışma içinde geçen iktisadi kavramlarda genelde Yordam çevirisindeki karşılıklar kullanılacaktır. Ancak daha önceki yazılarımızda da benzer konulara değindiğimiz için, okur açısından kolaylık sağlamak üzere, daha önce kullandığımız farklı Türkçe karşılıklar varsa bunlar kavramların ilk kez geçtiği yerlerde parantez içinde belirtilecektir. Çalışmamız boyunca, Kapital’in iç akışında yer alan kısım, bölüm gibi ayrımlarda ve çeşitli üst, alt başlıklarda Yordam Yayınlarının çevirisindeki düzen esas alınacaktır.
Kitabı e-kitap formatında edinmek için Bize Yazın bağlantısı aracılığıyla bizimle iletişime geçebilirsiniz
İÇİNDEKİLER
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /1
Çalışmaya giriş
Kapital’in yöntemi
BİRİNCİ KISIM: META ve PARA
Bölüm 1: Meta
1. Metanın İki Unsuru
2. Metalarda Cisimleşmiş Emeğin İki Yönlü Niteliği
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /2
3. Değer Biçimi veya Mübadele Değeri
A. Basit, tek başına veya rastlantısal değer biçimi
B. Toplam veya genişlemiş değer biçimi
C. Genel değer biçimi
D. Para biçimi
4. Metanın Fetiş Karakteri ve Bunun Sırrı
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /3
Bölüm 2: Mübadele Süreci
Bölüm 3: Para veya Meta Dolaşımı
1. Değerlerin Ölçüsü
2. Dolaşım Aracı
a. Metaların başkalaşması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /4
b. Paranın el değiştirmesi
c. Sikke. Değer simgesi
3. Para
a. Gömüleme
b. Ödeme aracı
c. Dünya parası
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /5
İKİNCİ KISIM: PARANIN SERMAYEYE DÖNÜŞÜMÜ
Bölüm 4: Paranın Sermayeye Dönüşümü
1. Sermayenin Genel Formülü
2. Sermayenin Genel Formülündeki Çelişkiler
3. Emek Gücünün Satın Alınması ve Satılması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /6
ÜÇÜNCÜ KISIM: MUTLAK ARTI-DEĞERİN ÜRETİMİ
Bölüm 5: Emek Süreci ve Değerlenme Süreci
1. Emek Süreci
2. Değerlenme Süreci
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /7
Bölüm 6: Değişmez Sermaye ve Değişir Sermaye
Bölüm 7: Artı-Değer Oranı
1. Emek Gücünün Sömürülme Derecesi
2. Ürün Değerinin, Ürünün Orantılı Kısımlarıyla Gösterilmesi
3. Senior’ün “Son Saat”i
4. Artı-ürün
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /8
Bölüm 8: İşgünü
1. İşgününün Sınırları
2. Artı-emeğe Duyulan Aşırı Açlık, Sanayici ve Boyar
3. Sömürünün Yasayla Sınırlandırılmadığı İngiliz Sanayi Kolları
4. Gündüz ve Gece Çalışması. Vardiya Sistemi
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /9
5. Normal Bir İşgünü Sağlama Mücadelesi
6. Normal İşgünü İçin Mücadele
7. Normal İşgünü İçin Mücadele
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /10
Bölüm 9: Artı-değer Oranı ve Kütlesi
DÖRDÜNCÜ KISIM: GÖRELİ ARTIK DEĞERİN ÜRETİMİ
Bölüm 10: Göreli Artı-değer Kavramı
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /11
Bölüm 11: Elbirliği
Bölüm 12: İşbölümü ve Manifaktür
1. Manifaktürü Doğuran İki Kaynak
2. Parça-İşçi ve Onun Aleti
3. Manifaktürün İki Temel Biçimi: Heterojen Manifaktür ve Organik Manifaktür
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /12
4. Manifaktür İçinde İşbölümü ve Toplum İçinde İşbölümü
5. Manifaktürün Kapitalist Karakteri
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /13
Bölüm13: Makineler ve Büyük Sanayi
1. Makinelerin Gelişmesi
2. Makineden Ürüne Aktarılan Değer
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /14
3. Makineye Dayanan Üretim Sisteminin İşçi Üzerindeki İlk Etkileri
a. Ek emek güçlerine sermaye tarafından el konulması. Kadınların ve çocukların çalıştırılması
b. İşgününün uzatılması
c. Çalışmanın yoğunlaşması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /15
4. Fabrika
5. İşçi ile Makine Arasındaki Mücadele
6. Makinelerin İşsiz Bıraktığı İşçilerle İlgili Telafi Teorisi
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /16
7. Makineye Dayanan Fabrika Sisteminin Gelişmesiyle İşçilerin İtilmesi ve Çekilmesi.
8. Büyük Sanayinin Manifaktürde, Zanaatlarda ve Ev Sanayiinde Neden Olduğu Köklü Değişiklikler
a. El işçiliğine ve işbölümüne dayanan elbirliğinin ortadan kaldırılması
b. Fabrika sisteminin manifaktür ve ev sanayii üzerindeki etkisi
c. Modern manifaktür
d. Modern ev sanayii
e. Modern manifaktür ve ev sanayiinden büyük sanayiye geçiş. Fabrika Yasalarının bu işletme biçimlerine uygulanmasıyla söz konusu devrimin hız kazanması.
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /17
9. Fabrika Mevzuatı. (Sağlık ve Eğitim ile İlgili Hükümler) İngiltere’de Bunların Genelleştirilmesi
10. Büyük Sanayi ve Tarım
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /18
BEŞİNCİ KISIM: MUTLAK ve GÖRELİ ARTI-DEĞERİN ÜRETİMİ
Bölüm 14: Mutlak ve Göreli Artı-Değer
Bölüm15: Emek Gücü Fiyatında ve Artı-Değerde Büyüklük Değişmeleri
I. İşgününün Uzunluğu ve Emek Yoğunluğu Değişmez (Veri), Emeğin Üretkenliği Değişir
II. İşgünü Değişmez, Emeğin Üretkenliği Değişmez, Emek Yoğunluğu Değişir
III. Emeğin Üretkenliği ve Yoğunluğu Değişmez, İşgünü Değişir
IV. Emeğin Harcanma Süresinde, Üretkenliğinde ve Yoğunluğunda Eş Zamanlı Değişiklikler
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /19
Bölüm16: Artı-Değer Oranı İçin Çeşitli Formüller
ALTINCI KISIM: ÜCRET
Bölüm17: Emek Gücü Değerinin ya da Fiyatının Ücrete Dönüşmesi
Bölüm18: Zamana Göre Ücret
Bölüm19: Parça Başına Ücret
Bölüm 20: Ülkeler Arasındaki Ücret Farkları
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /20
YEDİNCİ KISIM: SERMAYENİN BİRİKİM SÜRECİ
Bölüm 21: Basit Yeniden Üretim
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /21
Bölüm 22: Artı-Değerin Sermayeye Dönüşmesi
1. Boyutları Gittikçe Büyüyen Kapitalist Üretim Süreci (Meta Üretimine Özgü Mülkiyet Yasalarının Kapitalist Mülk Edinme Yasaları Haline Gelişi)
2. Boyutları Gittikçe Büyüyen Yeniden Üretimin Ekonomi Politik Tarafından Yanlış Anlaşılması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /22
Bölüm 22: Artı-Değerin Sermayeye Dönüşmesi
3. Artı-değerin Sermaye ve Gelir Olarak Ayrılması. Kaçınma Teorisi
4. Birikimin Miktarını, Artı-Değerin Sermaye ve Gelire Oransal Bölünüşünden Bağımsız Olarak Belirleyen Koşullar: (Emek Gücünün Sömürülme Derecesi, Emeğin Üretkenliği, Kullanılan Sermaye ile Tüketilen Sermaye Arasındaki Farkın Büyümesi, Yatırılmış Sermayenin Büyüklüğü)
5. "Emek Fonu"
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /23
Bölüm 23: Kapitalist Birikimin Genel Yasası
1. Sermayenin Bileşimi Aynı Kalırken, Birikimle Birlikte Emek Gücü Talebinin Artması
2. Birikim ve Ona Eşlik Eden Yoğunlaşma İlerlerken Sermayenin Değişir Kısmının Göreli Azalması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /24
Bölüm 23: Kapitalist Birikimin Genel Yasası
3. Bir Göreli Artık Nüfusun Gittikçe Artan Ölçüde Üretimi ya da Yedek Sanayi Ordusu
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /25
Bölüm 23: Kapitalist Birikimin Genel Yasası
4. Göreli Artık Nüfusun Farklı Varoluş Biçimleri. Kapitalist Birikimin Genel Yasası
5. Kapitalist Birikimin Genel Yasasının Örneklerle Gösterilmesi
a. 1846-1866 yılları arasında İngiltere
b. Britanya sınai işçi sınıfının düşük ücret alan katmanları
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /26
Bölüm 23: Kapitalist Birikimin Genel Yasası
5. Kapitalist Birikimin Genel Yasasının Örneklerle Gösterilmesi
c. Göçebe nüfus
d. Bunalımların işçi sınıfının en iyi ücret alan kesimi üzerindeki etkisi
e. Britanya tarım proletaryası
f. İrlanda
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /27
Bölüm 24: “İlk Birikim”
1. İlk Birikimin Sırrı
2. Kır Nüfusunun Topraktan Yoksun Bırakılması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /28
Bölüm 24: “İlk Birikim”
3. 15. Yüzyılın Sonundan İtibaren Mülksüzleştirilenlere Karşı Çıkarılan Kanlı Mevzuat. Ücretlerin Düşürülmesine Yönelik Yasalar
4. Kapitalist Çiftçinin Doğuşu
5. Tarım Devriminin Sanayi Üzerindeki Etkisi. Sanayi Sermayesi İçin İç Pazarın Yaratılması
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /29
Bölüm 24: “İlk Birikim”
6. Sanayici Kapitalistin Doğuşu
7. Kapitalist Birikimin Tarihsel Eğilimi
Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt /30
Bölüm 25: Modern Sömürgeleştirme Teorisi
link: Elif Çağlı, Marx’ın Kapital’ini Okumak, I. Cilt, Ocak 2019 - Mayıs 2021, https://marksist.net/node/6570
