Doğa Katliamı ve Tarihsel Mirasın Yok Edilmesi

Tarih boyunca hiçbir toplumsal yapı kapitalizm kadar doğayı talan edip zarar vermedi. Kapitalizmin tarihsel çıkışsızlığının her alanda yarattığı kriz, doğada da yansımasını buluyor. Kapitalist üretim tarzının neden olduğu doğa tahribatı o denli büyük ve içinden çıkılmaz bir hâl almış durumda ki, küresel düzeyde bir ekolojik kriz yaşanıyor. Burjuva politikacıların ve sermaye sahiplerinin konuşmak dışında bir şey yapmayarak timsah gözyaşları dökmesi, gerçek hiçbir çözüm üretmemesi ekolojik krizi büyütüyor. Tüm dünyada iklim zirveleri düzenleniyor, kararlar alınıyor, hükümetler çeşitli anlaşmalara imza atıyorlar ama bir arpa boyu yol alınamıyor. Örneğin Türkiye’de sanki iklim değişikliği çok önemseniyormuş gibi Çevre ve Şehircilik Bakanlığının adı, Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı olarak değiştirildi. Başka ülkelerde de sadece kâğıt üzerinde kalan, göstermelik önlemler alındı. İklim değişikliği ve karbon salımını azaltmanın önemi üzerine dünya kadar laf edildikten sonra, geldiğimiz noktada, yeniden yoğun olarak kömür kullanmaya dönük planlar devreye sokuluyor. Bu durum bile kapitalizm altında küresel iklim değişikliğinin önüne geçilemeyeceğini ortaya koyuyor.

Türkiye’de ise rejimin azgın sermaye politikaları nedeniyle doğa sınırsız talan edilmekle kalınmıyor, aynı zamanda binlerce yıllık tarihsel yapılar ve kültürel miraslar da yok ediliyor. Mesela yaz başından itibaren hem Türkiye’de hem de dünyada ormanlık alanlar yanıyor. Son yıllarda orman yangınları yaz mevsimiyle adeta özdeşleşti ve neredeyse normal karşılanır oldu. Oysa ortada normal bir durum yok. Zira orman yangınlarının yüzde 90’ı insan kaynaklı çıkıyor. Ama daha da önemlisi yangınları önlemek, çıktığındaysa söndürmek için gerekli ve yeterli tedbirler alınmadığı için orman yangınları göz göre göre felâkete ve çevre katliamına dönüşüyor. Ormanların yanarak yok olmasına siyasi iktidarın rant ve talana dayanan politikaları da eklenince doğa katliamının boyutu daha da katmerleniyor.

Ormancılık politikası uzmanı Erdoğan Atmış, 2012-2020 yılları arasında ormanlık alanların enerji, maden ve turizm şirketlerine tahsis edilmesi nedeniyle yılda ortalama 38 bin 94 hektar ormanın yok olduğu bilgisini veriyor. Aynı yıllarda çıkan yangınlarda ise yılda ortalama 9 bin 704 hektar orman yok olmuş. Yani ranta kurban edilen ormanlık alan, yangınlarda yok olanın dört katı!  2015-2020 yılları arasında yapılan 3987 maden ruhsatı ihalesinden 1148’i ruhsata dönüştürüldü. Yeraltı suları ve su havzalarına, tarım alanlarına, sit alanlarına bile maden ruhsatı veriliyor. Örneğin Muğla ve çevresinde bulunan orman alanlarının yüzde 65’i, tarım alanlarının yüzde 48’i ruhsatlandırıldı. Kaz Dağları ve çevresinde orman alanlarının yüzde 80’i, tarım alanlarının yüzde 78’i, su havzası alanlarının ise yüzde 73’ü ruhsat alanına dâhil edildi. Kaz Dağlarında siyanürlü altın araması için maden ruhsatı alan Kanadalı şirket Alamos Gold bölgede 350 bin ağaç kesti.

Şırnak’ta da tam bir ağaç katliamı yaşanıyor. Beş yıl önce güvenlik gerekçesiyle başlatılan katliam, rant amaçlı talana dönüşmüş durumda. Şırnak Barosu Çevre ve Kent Komisyonunun hazırladığı raporda sadece son 7 ayda ağaçlık alanlarının yüzde 7’sinin yok edildiği, kesilen ağaçların piyasa değerinin çok altında çevre illere ve Kayseri, Antep, Osmaniye’ye gönderilerek satıldığı belirtiliyor. Baronun hukuksuz talana dair suç duyurusunda bulunmasına rağmen herhangi bir soruşturma açılmadığı ifade ediliyor. Geçtiğimiz günlerde Şırnak’taki doğa katliamını protesto amacıyla İzmir ve İstanbul’da basın açıklamaları yapıldı. Demokratik kitle örgütlerinin, çevre örgütlerinin, HDP ve emekten yana birçok siyasi partinin destek verdiği basın açıklamasında siyasi iktidarın “güvenli bölge” olarak ilan ettiği yerlerde nasıl bir talan politikası izlediği şöyle anlatılıyordu: “Kürdistan’da ilan edilen «güvenli bölgeler» tüm yasaların yok sayıldığı ve oradaki yetkili kişilerin istedikleri her şeyi yapabildikleri alanlar haline geldi. Atanmış vali, kaymakam, polis ve jandarmanın bu alanlarda sonsuz yetkisi oluştu. Bu yetkili kişi ve kurumlar doğayı ve hayatı umursamadan her türlü talancı ve rantçı politikaları bu alanlarda rahatlıkla hayata geçiriyorlar. Ellerindeki sınırsız yetkilerle basını ve kamuoyunu oraya sokmayarak işledikleri talanı herkesten gizleyebileceklerini düşünüyorlar. Sadece ağaçları talan etmiyorlar, bölgenin tarihine, geleceğine ve yaşamın her türlü çeşitliliğine de onulmaz zararlar veriyorlar. Bu talan ve savaş siyaseti birbirini besliyor.”

Türkiye’de siyasi iktidarın, ormanlık alanları korumak için önlem almadaki hızıyla ormanlık alanların turizme açılma hızı ters orantılı. Bu da bize rejimin yangınları önlemekte ve söndürmekte neden bu kadar isteksiz olduğunu açıkça anlatıyor. Yangın sonrası, alanların inşaat şirketlerince turizme “kazandırılma” hızı inanılmaz! Yangınların üzerinden kısa bir süre geçtikten sonra lüks tatil köylerinin tanıtım filmlerinin çıkması bu hızlarını ispatlamış oluyor. Bunca maden faaliyeti, turistik tatil siteleri, beş yıldızlı oteller kimin için yapılıyor? Bu bölgelerde yaşayan emekçilerin yeri, yurdu, doğası, ekmeği elinden alınırken, şehirlerde yaşayan ve yılda bir kez tatil yapmak için buralara gelmek isteyen emekçilerin de bu imkânı ellerinden alınmış oluyor. Yapılaşma ve madenlerle birlikte yerli halk yaşadığı yerden kovulurken, inşa edilen lüks oteller şehirlerdeki emekçilerin bu bölgelerde tatil yapmasını da olanaksız kılıyor. Doğa, deniz, tarihsel ve kültürel miras iktidarın açgözlü rantçı saldırganlığı temelinde yok edilirken, kentlere hapsedilen emekçiler gün geçtikçe daha fazla nefessiz kalıyor. 

Rejimin yağma ve talan kurbanı yalnızca ormanlar değil. Binlerce yılın izini taşıyan bölgelerdeki tarihi doku da yok ediliyor. Yüklü bir tarihi mirasın ve doğal güzelliklerin olduğu bir coğrafyada yaşıyoruz. Mesela Batman’da bulunan Hasankeyf’in tarihi bundan 12 bin yıl öncesine kadar uzanıyor. Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Hasankeyf. Yağma ve zalimlikleriyle tarihte nam salan Moğolların istilasına bile uğramış ama bir şekilde ayakta kalmayı başarabilmiş. Ta ki siyasi iktidar Ilısu Barajının yapılmasına karar verinceye dek. Baraj inşaatına karar verildikten sonra burada bulunan tarihi hamam, cami, türbe ve zaviye Dicle Nehri kıyısında kurulan “Kültürel Park” denilen alana taşındı. Binlerce mağara evden oluşan kentin bir kısmı kum ve sular altında kalırken, bir kısmı da ölüme terk edildi. Hasankeyf’te yaşananlar siyasi iktidarın doğaya ve tarihe bakışını, onun için rantın doğadan da tarihi mirastan da önce geldiğini bir kez daha göstermiş oldu. 2020 Şubat ayında barajın su tutmasıyla birlikte binlerce yıl yok olmadan kalabilen doğa ve tarih yok edildi. Tek derdin rant olmadığını da belirtmek lazım. Zira bambaşka bir bakış açısıyla burası restore edilebilir ve dünya ölçeğinde ilgi görecek şekilde turizme açılabilirdi. Ancak hem Türkiye egemenlerinin Kürt korkusu hem de baraj yaparak bölgedeki suları toplama ve bunu komşu ülkelere karşı bir koz olarak kullanma arzusu daha baskın gelmiştir. Rant ve talan da bu arzunun bir başka boyutudur.

NASA’nın Mars’ta bulunan Jezero kraterindeki jeolojik yapıya ve mineral oluşumuna benzediğini ve dünyada bu özelliklere sahip bilinen tek yer olduğunu açıkladığı Salda Gölü de iktidarın rant kurbanı oldu. Her yıl ziyaretçi akınına uğrayan gölün iktidarın ve inşaat şirketlerinin dikkatini çekmemesi düşünülemezdi zaten. Hemen kollar sıvanarak “millet bahçesi” projesine girişildi. Millet bahçesi tartışmaları sürerken Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, “Defalarca ifade edildiği üzere, Salda Gölü Özel Çevre Koruma Projesi içinde. Herhangi bir betonarme yapı asla olmayacak, çivi dahi çakılmayacaktır. Beyaz kumların olduğu alana ayakkabı ile girilmesine ve bu doğal alana hiçbir şekilde en ufak çöpün dahi atılmasına izin verilmeyecektir” açıklaması yapmıştı. Bu açıklamanın üzerinden daha bir yıl geçmeden ayakkabıyla girilmesine bile izin verilmeyeceği söylenen alana bakanlık izniyle iş makineleri girdi ve kamyon kamyon kum çalındı!

Siyasi iktidarın koruması altında gerçekleştirilen bu katliam ve vicdansız hırsızlığın bir diğer örneğinin çok daha büyük boyutlarda Patara’da yaşandığı ortaya çıktı. Kaş’ın koruma altındaki Patara sahilinden 2 bin 186 kamyon kum çalındı. Bu hırsızlık tespit edildiğinde ise Orman İşletme Müdürlüğü, el koyulan kumları her türlü hukuksuzluğu yaparak yine bu hırsızlığı yapan şirkete sattı. Böyle bir satışı gerçekleştirmek yasadışı olduğu gibi, kumlar piyasa değerinin çok altında bir fiyata satılarak yandaşlara hizmette sınır tanınmadığının bir örneği daha sergilendi.

Öte yandan, doğal güzellikleriyle ünlü Trabzon’da bulunan Uzungöl’ün kaderi de Salda Gölünün kaderinden farklı olmadı. Her yıl yerli ve yabancı binlerce turisti kendine çeken gölün muhteşem doğası yerini asfalt yol ve beton yapılara bıraktı. Uzungöl’ün yaşam pınarı derelere yapılan HES’ler nedeniyle de göl her geçen gün biraz daha yok oluyor. Hâlbuki 2003 yılında göl çevresindeki yaklaşık 30 bin hektar alan özel çevre koruma bölgesi ilan edilmişti. Buradan da anlıyoruz ki siyasi iktidar “koruma bölgesi” ilan etmekten ihaleyi kendine yakın şirketlere vermeyi anlıyor. Böylece hem kâğıt üzerinde “çevreci” oluyor hem de rantı yandaş sermayeyle paylaşıyor.

AKP iktidarı doğanın talanında sınır tanımazken, çevre örgütleri, demokratik kitle örgütleri ve sosyalist örgütlerin bu alanda yürüttükleri mücadelenin kır emekçilerine yayılması sayesinde ciddi bir dirençle de karşılaşmaya başlamış bulunuyor. Yağmalanmak istenen bölgelerin köylüleri, başta kadınlar olmak üzere, yaşam alanlarını, derelerini, ormanlarını korumak için seferber oluyorlar. Sermayenin rant ve talan politikaları kuşkusuz sadece AKP iktidarıyla ve onun beslediği sermaye gruplarıyla sınırlı değildir. Sermaye tüm dünyada doğaya aynı açgözlülükle saldırma eğilimindeyken, bu saldırganlığı frenleyen tek güç emekçilerin mücadelesidir. Doğanın kurtuluşunun tek yolu, söz konusu mücadelenin kapitalizmi hedef alarak ilerlemesinden geçmektedir. Doğanın korunması kapitalizme karşı verilen mücadelenin vazgeçilmez parçasını oluştururken, salt çevrecilikle sınırlı bir mücadelenin başarıya ulaşması mümkün değildir.