Tunus’la başlayıp Mısırla devam eden ve kısa sürede tüm Ortadoğu ve Kuzey Afrika’yı etkisi altına alan halk isyanları dalgası 2011 Martında Suriye’ye de sıçramıştı. Başlangıçta kitlelerin Esad diktatörlüğüne karşı başlattığı protesto gösterileri, bir yandan rejimin terörü bir yandan da emperyalist güçlerin sürece müdahil olmasıyla geri çekildi ve yerini her gün onlarca insanın katledildiği kanlı bir iç savaşa bıraktı. Bu iç savaşta Birleşmiş Milletler tahminlerine göre 93 bin kişi yaşamını yitirdi, 4 milyonu aşkın insan evlerinden ayrılmak zorunda kaldı, 1,6 milyonu ise mülteci oldu. Başlangıçta Esad diktatörlüğünün altı ayda düşeceği iddia edilirken, iki yıldır devam eden iç savaş süreci giderek karmaşık bir hal almakta ve bu sürecin faturası emekçilere çıkmaktadır. Sözümona bölgede barış sağlamaya çalışan, Esad diktatörlüğünün halka yaşattığı zulme karşı olduklarını söyleyen emperyalist-kapitalist güçler, gerçekte kendi çıkarları doğrultusunda sürece müdahil olmaktadırlar. Emperyalist kutuplaşmanın başını çeken iki büyük güç ABD ve Rusya, Mayıs ayında, Suriye’deki çatışmanın siyasi ve diplomatik yollarla çözülmesi için ortaklaştıklarını duyurdular ve Cenevre’de uluslararası bir barış konferansı düzenlenmesi çağrısında bulundular. Konferansın geçen yıl Haziran ayında yine Cenevre’de düzenlenen “Suriye Eylem Grubu” toplantılarının devamı niteliğinde olması düşünülüyor ve Haziran sonunda yapılması planlanıyordu. Ancak gelinen aşamada, söz konusu konferans, muhaliflerin hazır olmaması gerekçesiyle belirsiz bir tarihe ertelenmiş durumda. Suriye rejiminin temsilcileriyle muhalifleri bir araya getirmeyi amaçladığı iddia edilen bu konferansa, Suriye hükümeti resmi olarak katılacağını belirtmişti. Muhalifler ise Mayıs ayında İstanbul’da üç günlüğüne planlanan ancak beş güne uzatılan toplantılarına rağmen henüz ortak temsilciler belirleyemediler ve hazır olmadıklarını duyurdular. Peki, 2. Cenevre Konferansına doğru gidilirken ne tür gelişmeler yaşanıyor, bu konferansa Esad rejimi, muhalifler ve onları destekleyen devletler nasıl hazırlanıyor? ABD’yi Suriye’de pasif kalmakla eleştiren burjuva güçler, Cenevre Konferansını, oyalama ve Esad rejimine zaman kazandırma hamlesi olarak değerlendiriyorlardı. Bu düşüncenin ana savunucusu bilindiği gibi Türkiye idi, ta ki Mayıs ayında yapılan ABD ziyaretine kadar. Erdoğan, ziyaret öncesine kadar “Cenevre 2” sürecine “ipe un sermek” olarak bakarken, sonrasında destek vereceğini açıkladı. Erdoğan’ın görüşmeden beklentileri, “uçuşa yasak bölge”nin ilan edilmesi, muhalefetin silahlandırılması ve mülteciler için Suriye tarafında güvenli bölgelerin kurulmasıydı. Fakat bu görüşmede Türkiye ikna eden değil ikna edilen taraf oldu. Erdoğan görüşme sonrasında konferansa destek sözü vererek yelkenleri suya indirdi. Bölgede yürüyen kavganın baş aktörlerinden biri olan Türkiye, “bu, ABD ile Türkiye’nin karar verebileceği bir konu değil” demek zorunda kaldı. Anlaşılan o ki, işletilmek istenen siyasi-diplomatik süreçte yer almak isteyen Türkiye ile Ortadoğu’da kendi politikalarıyla uyumlu bir Türkiye’ye ihtiyaç duyan ABD belli konularda anlaşmış durumda. Öte yandan ABD’nin doğrudan askeri müdahalede bulunmaması sürece müdahil olmadığı anlamına gelmiyor. Suriye’de yürüyen emperyalist savaşta, bizzat muhaliflere silah sevkinin organize edilmesinden, teknik destek ve CIA aracılığı ile eğitim verilmesine kadar ABD’nin ciddi rolü vardır. ABD tercihini şu an Esad’a karşı vekâleten bir savaş yürütülmesinden yana kullanmaktadır. ABD’nin izlediği bu siyaseti anlamak için, ilgisini daha çok Asya ve Afrika’ya kaydırdığını da göz önünde bulundurmak gerek. Obama, Suriye’de çatışan tarafların Cenevre’de bir araya getirilmesinde Türkiye’nin önemli bir rol oynayacağının da altını çizmişti: “Başbakan, Esad’ın olmadığı demokratik Suriye’ye geçiş için uluslararası çabalarda ön safta yer alıyor. Ve biz rejim ile muhalefeti bir araya getirirken Türkiye önemli rol oynayacak.” Obama Türkiye’den, etkisi altındaki muhalifleri sürece hazırlamasını isterken, Rusya’dan da Esad’ı ikna etmesini istemişti. Obama’nın sözlerinde dikkat çekilmesi gereken bir başka nokta ise, Esad’sız bir geçiş sürecinden bahsedilmemesi, yani Rusya ile ABD’nin Esad’ın görev süresinin bittiği 2014’e dek iktidarda kalabileceği yönünde anlaşmış olduğudur. Rusya dışişleri bakanı Sergei Lavrov da, barış görüşmelerinde Esad’ın koltuğunu bırakmasının bir ön koşul olarak ileri sürülmesine karşı olduklarını söylemesine rağmen Esad iktidarının sürdürülmesinde ısrarcı olmadıklarını dile getirmişti: “Biz bir kişinin akıbeti konusunda kaygılı değiliz. Suriye halkının akıbeti konusunda kaygılıyız.” Bu ikiyüzlü açıklama, gerçekte halkların çıkarını düşünmek bir yana, Esad gidecekse de yerine getirilecek kişinin kendi güdümlerinde olması ve rejimin boşlukta kalmaması arzusunun dile getirilmesinden başka bir şey değildir. “Cenevre 2”ye doğru süreç ilerlerken taraflar masaya oturuncaya dek ellerini güçlendirmeye çalışmaktadırlar. Bir tarafta, Esad rejimine karşı savaşan burjuva muhalif güçlerin arkasında olan ve ABD’nin başını çekip, Türkiye, Katar, Suudi Arabistan, Mısır ve Ürdün’ün de içinde bulunduğu kanat, diğer tarafta ise Esad rejiminin destekçileri Rusya, Çin, İran ve Hizbullah bulunmakta. Bu savaşa müdahil olan bölge güçleri açısından aynı zamanda mezhepsel bir kutuplaşma da söz konusu. İran, Suriye, Hizbullah ve Irak yönetiminin oluşturduğu Şii cephenin karşısında, Türkiye, Özgür Suriye Ordusu, Suudi Arabistan, Mısır ve Katar ittifakından oluşan Sünni cephe konumlanmış durumda. Mezhepsel çatışma tehlikesi doğuran bu durumun bölge halklarını çok daha kanlı savaşlara sürükleyebileceği açıktır. Nitekim Irak’ta tam da bu nedenle yıllardır her gün onlarca insan can vermektedir. Cenevre Konferansına katılacağını açıklayan Esad yönetimi, bu süreçte, hiç de gösterildiği gibi zayıf olmadığını göstermeye girişmiştir. Muhalif güçlerin elindeki pek çok stratejik nokta geri alınmıştır. Bunların başında da, Humus’a bağlı ve Esad rejimi açısından can damarları sayılabilecek bir bölge olan Kuseyr gelmektedir. Özellikle bölgenin Lübnan’a sınır olması ve muhalif güçlerin bu ülkeden yardım alarak Esad rejimi karşısında güçlenmesi dikkate alındığında, Kuseyr’in önemi daha bir ortaya çıkmaktadır. Ayrıca ülkenin bütün enerji nakil hatlarının geçtiği Humus, hem önemli sanayi tesislerini hem de ülkenin önemli rafinerilerinden birini barındırıyor. Kuseyr’in alınmasında Hizbullah’ın da devreye girmesinin önemli bir rol oynadığı biliniyor. Hizbullah lideri Nasrallah, artık Esad için savaştıklarını gizlemiyor. Hizbullah’ın bu açıklamasının arkasında, rejimin düşmesi halinde en büyük destekçisini kaybetme ve kendisine lojistik destek sağlayan İran ile aralarındaki köprünün kopacağı korkusu yatmaktadır. Esad’ın düşmesinin ardından sonraki hedefin İran olacağı ve nihayetinde Hizbullah’ın Lübnan’daki konumunun tehlikeye gireceği açıktır. Muhaliflerin silahlandırılmasına tepki gösteren, Esad’ın diğer müttefiki Rusya da sattığı S300 füzeleriyle rejime büyük destek sunmaktadır. Burjuva egemenler çıkarları uğruna, kadın çocuk demeden halkların katledilmesinde kullanılan silahların tedarikini türlü kılıflarla yüzsüzce savunabilmekteler. Esad rejiminin kimyasal silah kullanmasının kendisi için kırmızıçizgi olduğunu söyleyen ABD, 17-18 Haziranda İrlanda’da toplanan G8 zirvesi öncesinde bunu gündeme getirerek, muhaliflere “askeri destek” de dâhil her türlü yardımın arttırılacağını açıkladı. ABD ve diğer Batılı güçler G8 zirvesi öncesinde Rusya’ya geri adım attırmaya ve elini zayıflatmaya çalıştılar. Ancak zirveden çıkan sonuca bakılırsa pek de istediklerine ulaşamamış ve Rusya’yı ikna edememişlerdir. G8’den çıkan kararda Esad’ın gitmesinde ısrarcı olunmamasında güç dengelerinin önemi büyüktür. Dolayısıyla diplomatik çözüm süreci Cenevre’ye kalmıştır. Bu süreçte de taraflar boş durmamakta ve diplomasi alanında ellerini güçlendirmek için askeri alanda da ellerini güçlendirmeye çalışmaktadırlar. Mayıs ayında Ürdün’de toplanan ve aralarında Türkiye’nin de bulunduğu “Suriye Halkının Dostları” grubu, Cenevre öncesi ilkesel tavrını ve koşullarını belirledi: Beşar Esad’ın tüm icracı yetkilerini terk etmesi, eli kana bulaşmamış rejim temsilcileri ve muhaliflerden oluşacak bir geçiş hükümeti kurulması ve bunun belirlenen bir takvim çerçevesinde yapılması. Ancak, Esad’ın müzakereye yanaşmaması durumunda muhaliflere desteğin arttırılacağı da belirtildi. Geçtiğimiz günlerde Doha’da tekrar bir araya gelen “Suriye Halkının Dostları” grubundan bu kez bu süreçte muhalif güçleri destekleme ve silahlandırma kararı çıktı. Üstelik Esad yönetimi Cenevre’de masaya oturacağını açıklamış olmasına rağmen. Tabii bunun üzerine Rusya ve Suriye’den tehditler gelmesi gecikmedi. ABD’nin muhalifleri güçlendirme kararının ardından, Doha’daki toplantının sonuç bildirisinde de “Sahadaki muhaliflere gereken tüm materyal ve ekipman sağlanacaktır” kararının çıkması, Cenevre öncesinde Suriye rejiminin askeri gücünün dirayetini kırmak ve Esad’ı görevi bırakmaya zorlamak anlamına gelmektedir. Ancak Suriye rejiminin kolayca pes etmeyeceği de malûmdur. Buna bağlı olarak söylemler de keskinleşmektedir. Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim Doha’dan çıkan karara tepki gösterip, Esad’ın görevi bırakması şartına “Esad istifa etmeyecek. Şartınız buysa Cenevre’ye gelme zahmetinde bulunmayın. Cenevre’de iktidarı diğer tarafa bırakmayacağız” yanıtını verdi. Tüm bu karşılıklı restleşmelerle birlikte taraflar boş durmuyor. Bir yandan Türkiye’nin bölgede Cenevre için hazırlıkların tamamlanması çabası doğrultusunda Erdoğan bölge turuna çıkarken, diğer yandan İran ve Rusya da sahayı boş bırakmıyor. İran Dışişleri Bakanı Ali E. Salihi, Suriye’ye savaş ve silah sevkinin önlenmesi amacıyla Mayıs ayında Amman ve Cidde’ye ziyaretlerde bulundu. Ayrıca Salihi, Katar-Türkiye-ABD ekseninde olan ve borçları dolayısıyla ABD’ye ekonomik bağımlılığı nedeniyle silah sevkine izin veren Ürdün’e de ABD’nin tuzağına düşmemesi gerektiği, İran’ın ekonomik olarak yardım edebileceği mesajını verdi. Ancak muhaliflerin askeri açıdan güçlendirilmesinde önemli bir konuma sahip olan Ürdün, ABD’nin güdümünde hareket etmektedir. ABD, Ürdün’deki üslerden bölgeyi denetlemektedir. Buna ek olarak ABD’nin Ürdün’e Patriot ve F-16 uçakları sevk ettiği ve muhaliflere verilmek üzere hafif silahların yanı sıra füzeler gibi çeşitli tanksavar silahlar da göndermek istediği hatırlanmalıdır. Bölgede diğer önemli bir ülke olan Mısır ise, G8 zirvesi öncesinde Suriye ile diplomatik ilişkilerini kesti.